Rabin Yitzchak Rapoport – T?umaczy?a Daniela Malec

Parsza na ten tydzie? rozpoczyna si? wielkimi s?owami. Noach isz cadik, tamim haja bedorotaw. Noach by? cz?owiekiem sprawiedliwym, doskona?ym w swym pokoleniu. Nasi Rabini dyskutowali na temat tego, czy owe donios?e s?owa znalaz?y si? w rozpocz?ciu Parszy w celu wywy?szenia Noacha nawet ponad Abrahama, czy wr?cz przeciwnie ? by umie?ci? jego pozycj? ni?ej ni? Abraham. Innymi s?owy ? czy mo?emy powiedzie?, ?e Noach ? doskona?y w swym niedoskona?ym pokoleniu by?by jeszcze bardziej doskona?y, gdyby ?y? w czasach lepszego pokolenia, takiego jak pokolenie Abrahama?? Czy chodzi raczej o to, ?e Noach by? doskona?y tylko na tle swego pokolenia i gdyby ?y? w innych czasach nie by?by on nikim szczeg?lnym? Tora w klarowny spos?b prosi nas o por?wnanie Noacha z Abrahamem, jako ?e Noacha opisuje s?owami: tamim haja bedorotaw et haElohim hithalech Noach ? doskona?ym by? w swym pokoleniu Noach kroczy? z B-giem; podczas gdy o Abrahamie wyra?a si? tymi samymi s?owami, tylko inaczej u?ytymi: hithalech lefanaj weheje tamim ? krocz przede mn? i b?d? doskona?y.

Przyjrzyjmy si? bli?ej znaczeniu s?owa cadik, cz?owiek sprawiedliwy, mo?e pomo?e nam to zrozumie?, dlaczego Rabini nie mogli doj?? do porozumienia w kwestii por?wnania pomi?dzy Noachem i Abrahamem. S?owo cadik pojawia si? w Torze jedynie sze?? razy. Pierwsze dwa razy odnosz? si? do Noacha i w oczywisty spos?b przyjmuj? tu aspekt wychwalaj?cy. Dwa kolejne u?ycia odnosz? si? do mo?liwo?ci znalezienia sprawiedliwych jednostek w miastach Sodomy i Gomory ? dw?ch miastach pe?nych tak z?ych ludzi, ?e B-g zdecydowa? si? je unicestwi?. Dowiedziawszy si? o planach B-ga Abraham pr?buje dyskutowa? z B-giem na temat ocalenia ludu Sodomy i Gomory, na podstawie tego, ?e by? mo?e znajduj? si? tam jacy? sprawiedliwi ludzie, mog?cy poprawi? notowania miasta. Podczas gdy pierwsze dwa u?ycia s?owa cadik mog? by? wychwalaj?ce, dwa kolejne trudno odczyta? jako wychwalanie prawdopodobnych sprawiedliwych jednostek Sodomy i Gomory. Abraham wydaje si? chwyta? brzytwy, nie ma mocnych dowod?w. W tym miejscu wi?c wynik kszta?tuje si? ewidentnie jako 2:2 ? remis: dwa u?ycia okre?lenia cadik jako wychwalaj?ce i dwa nie bardzo wychwalaj?ce. Pozosta?y nam dwa ostatnie razy. Pi?te u?ycie s?owa cadik odnosi si? do narodu kr?la Awimelecha. Abraham i Sara przybywaj? do Gerar i zatrzymuj? si? tam; Gerar to ziemia Awimelecha, w zwi?zku z czym Abraham, obawiaj?c si? ?mierci z powodu Sary, k?amie i twierdzi, ?e Sara jest jego siostr?, nie ?on?. Dowiedziawszy si? o tym, Abimelech zabiera Sar? do siebie, po czym B-g przemawia do niego tymi s?owami: ?Umrzesz z powodu kobiety, kt?r? wzi??e?. Ona jest ju? zam??na.? Abimelech jednak nie zbli?y? si? jeszcze seksualnie do Sary i broni si? mowi?c: ?hagoj gam cadik taharog? ? zabijesz nawet niewinny (dos?ownie: sprawiedliwego) nar?d? Abimelech broni si? z sukcesem a my widzimy tu, ?e Tora u?ywa w tym miejscu slowa cadik w spos?b jedynie delikatnie wychwalaj?cy ? Abimelech nie pr?buje powiedzie?, ?e jego nar?d jest wyj?tkowo sprawiedliwy, argumentuje jedynie za tym, ?e jest on wolny od wyst?pku przeciwko Sarze.?
Za sz?stym razem cadik u?yte jest jednak w Torze w odniesieniu do Samego B-ga, i cel jest tu ewidentnie wywy?szaj?cy: Uczynki Wielkomo?nego Jedynego s? doskona?e, jako ?e drogi Jego s? sprawiedliwe. Jest On wiernym B-giem, sprawiedliwy i moralny jest On. W tym miejscu znajduje si?, w moim przekonaniu, sedno sprawy. Po pocz?tkowym remisie w kwestii zagadnienia czy s?owo cadik pojawia si? w Torze by wychwala? opisan? w ten spos?b osob? ( i pami?tajmy ? jedynie Noach nazwany jest cadikiem, Abraham nie); powstaje pytanie czy po??czy? u?ycie s?owa cadik w kontek?cie Noacha z odniesieniem do Awimelecha? – gdzie cadik znaczy niewinny a nie wyj?tkowo sprawiedliwy; czy z odniesieniem do Samego B-ga, gdzie cadik oznacza sprawiedliwy w najbardziej wychwalaj?cy spos?b.? Por?wnanie z B-giem wydaje si? aroganckie, por?wnanie z Awimelechem z kolei stylistycznie niepoprawne. Ostatecznie oba wersety odnosz?ce si? do Noacha a tak?e werset m?wi?cy o B-gu w oczywisty spos?b maj? charakter wychwalaj?cy, czego nie mo?na powiedzie? w zwi?zku z Awimelechem. W kt?rym i?? wi?c kierunku? W?a?nie w tej sprawie Rabini nie mogli si? pogodzi?.

Inn? perspektyw? w temacie s?owa cadik, kt?r? us?ysza?em w imieniu Rabina Blochmana z Jesziwat Kerem Be Jawne, znajdujemy w psalmach recytowanych przez nas w ka?dy wiecz?r pi?tkowy.
Cadik katamar yifrach keerez baLevanon isge -? Sprawiedliwi rozkwitn? jak palma daktylowa, jak cedr w Libanie b?d? si? rozwija?. W tym miejscu cz?owiek sprawiedliwy por?wnany jest do dw?ch rodzaj?w drzew: palmy daktylowej i cedru. Cedr to pierwszej klasy materia? budowlany, co wiemy ze zwi?zku ze ?wi?tyni? Samolona, kt?ra zosta?a zbudowana w?a?nie z drzewa cedrowego. Palma daktylowa natomiast przynosi owoce, a cedr nie. Noach by? by? mo?e doskona?ym materia?em budowlanym sam w sobie, jednak nie pozostawi? po sobie ?adnych wielkich osobisto?ci, w kategorii potomstwa bnei Noach. Je?li chodzi o Abrahama jest dok?adnie odwrotnie ? nie jest on nigdy opisywany jako cadik jednak nieustannie przypomina si? nam, ?e my wszyscy jeste?my bnei Abraham ( dzie?mi Abrahama) i, ?e B-g nasz jest Elohei Awraham (B-giem Abrahama) i/lub Magen Awraham (tarcza Abrahama). Przes?anie to jest jasne: Wa?ne jest, ?e sam b?dziesz cadikiem, jednak Twe w?asne duchowe poszukiwania nigdy nie mog? zdystansowa? twych wysi?k?w zmierzaj?cych do tego, by twe potomstwo ?y?o zgodnie z drog? Haszem. Jak powiedzia? kt?rego? razu Rabin Steinsaltz, zapytany o to, kto jest ?ydem: ?Kto jest ?ydem? Ten, kogo prawnukowie s? ?ydami.?

Szabat szalom!
Rabin I. Rapoport