O stosunkach mi?dzy cz?owiekiem a ziemi?
Parsza zaczyna si?:
?Potem Pan powiedzia? do Moj?esza na g?rze Synaj: ??M?w do Izraelit?w i powiedz im: Kiedy wejdziecie do ziemi, kt?r? daj? wam, wtedy ziemia b?dzie tak?e obchodzi? szabat dla Pana. Sze?? lat b?dziesz obsiewa? swoje pole, sze?? lat b?dziesz obcina? swoj? winnic? i b?dziesz zbiera? jej plony, ?ale w si?dmym roku b?dzie uroczysty szabat dla ziemi, szabat dla Pana. Nie b?dziesz wtedy obsiewa? pola ani obcina? winnicy?nie b?dziesz ??? tego, co samo wyro?nie na polu, ani nie b?dziesz zbiera? winogron nieobci?tych To b?dzie rok szabatowy dla ziemi.?Szabat ziemi b?dzie s?u?y? wam za pokarm: tobie, s?udze twemu, s?u??cej twej, najemnikowi twemu i osiad?emu u ciebie, tym, kt?rzy mieszkaj? u ciebie.?Ca?y jego plon b?dzie s?u?y? za pokarm tak?e twojemu byd?u i zwierz?tom, kt?re s? w twoim kraju.?(Wajikra 25, 1-7).
Dlaczego ta micwa przykazana zosta?a w?a?nie g?rze Synaj i dlaczego zosta?o to wyra?nie napisane w odr??nieniu od innych przykaza? przykazanych na Synaju?
Raszi wyja?nia:
Na g?rze Synaj ? jaki jest zwi?zek roku szabatowego z g?r? Synaj? Czy wszystkie przykazania nie zosta?y dane na Synaju?? Ma nas to nauczy?, ?e tak jak przy roku szabatowym ? og?lne zasady, szczeg??y i wyja?nienia by?y powiedziane na Synaju, tak te? wszystkie inne (micwot) wraz z og?lnymi zasadami i szczeg??ami by?y dane na Synaju.
Rabin Klonimus Kalman pragnie zrozumie? znaczenie roku szabatowego, nie tylko w kontek?cie ludzkim, w punktu widzenia cz?owieka odpoczywaj?cego od pracy, lecz g??wnie w kontek?cie ziemi, poniewa? to ziemia odpoczywa od pracy, jak wynika z tego, co jest napisane: ?szabat dla ziemi?.? Spos?b uj?cia tego w s?owa sugeruje, ?e to ziemia odpoczywa (w przeciwie?stwie do przykazania szabatu, kt?re jest skierowane do cz?owieka: ?i si?dmy dzie? ? szabat (…) nie b?dziesz wykonywa? ?adnej pracy, ty i tw?j syn i twoja c?rka…? (Wj. 20:1)
Poza tym Rabin Klonimus Kalman zauwa?a, ?e przykazanie zwr?cone jest do ziemi i czy mo?na przykaza? co? ziemi?? Czy pos?ucha g?osu Tory i przestanie pozwala? rosn?? ro?linom, przecie? to ro?liny z niej same wyrastaj?!
Rabin Klonimus Kalman odpowiada:
Istot? micwy si?dmego roku jest pokazanie w?adzy Haszem na ?wiecie i obowi?zek ca?kowitego mu si? podporz?dkowania.
Wr??my do dni Stworzenia.? Ziemia zosta?? stworzona i Stw?rca da? jej przykazania (o? ile uznamy to za tryb rozkazuj?cy): ??Niechaj ziemia wyda ro?liny zielone: trawy daj?ce nasiona, drzewa owocowe rodz?ce na ziemi wed?ug swego gatunku owoce, w kt?rych s? nasiona?.( Rdz. 1:11)
Rabini twierdz?, ?e przykazanie przeznaczone dla ziemi dotyczy?o wydania takich ro?lin, kt?rych owoce b?d? smakowa? podobnie do drzewa.? Tak m?wi Raszi:? ?drzewa owocowe? ? to znaczy, ?e smak drzewa powinien by? taki sam jak smak owocu.? Ziemia jednak tak nie uczyni?a, lecz:? ?ziemia wyda?a (…) drzewa rodz?ce owoce.? Ale samo drzewo nie by?o owocem.
St?d mamy tak?e odpowied? na pytanie dotycz?ce pragnienia, kt?re popchn??o Adama i Chaw? do zjedzenia z Drzewa Poznania (i zapomnimy o za???eniu, ?e chcieli zdoby? wiedz?, kt?r? obieca? im w??: Ale wie B?g, ?e gdy spo?yjecie owoc z tego drzewa, otworz? si? wam oczy i tak jak B?g b?dziecie znali dobro i z?o? (Rdz. 3:5).? Co by?o w nim tak niezwyk?ego?
A odpowied? brzmi, ?e by?o to jedyne drzewo, przy kt?rym ziemia odpowiedzia?a na przykazanie Stw?rcy i wyda?a drzewo, kt?rego ?smak drzewa i smak owocu by?y takie same?, tak ?e spr?bowanie pnia i spr?bowanie owocu dadz? taki sam smak.? Tak te? wynika z tego, jak to zosta?o napisane: ?I zobaczy?a kobieta, ?e drzewo by?o dobre do jedzenia…? (Rdz. 3,6) co odnosi si? do samego drzewa, ?e by?o dobre do jedzenia, a nie do jego owocu.? Dlatego Adam i Chawa chcieli spr?bowa? tego wyj?tkowego drzewa, kt?re wype?ni?o ca?kowicie my?l i rozkaz Stw?rcy.
Ro?liny nie wyros?y same tylko na rozkaz Haszem, lecz potrzebne by?o zaanga?owanie cz?owieka, kt?ry zacz?? co? hodowa?, tak m?wi midrasz.? I na poparcie tego podaje pasuk: nie by?o jeszcze ?adnego krzewu polnego na ziemi, ani ?adna trawa polna jeszcze nie wzesz?a – bo Pan B?g nie zsy?a? deszczu na ziemi? i nie by?o cz?owieka, kt?ry by uprawia? ziemi?.? (Rdz. 3,5) To znaczy, ?e poniewa? ?nie by?o cz?owieka, kt?ry by uprawia? ziemi?? dlatego ?nie by?o jeszcze ?adnego krzewu polnego na ziemi, ani ?adna trawa polna jeszcze nie wzesz?a?.? Wyja?nione jest, ?e nie by?a to ?praca? fizyczna wymagaj?ca orania i siania lecz ?praca? duchowa, a ?praca? duchowa, jak wiadomo, to modlitwa, jak zosta?o wyja?nione w Talmudzie (Taanit 2) ?Co to jest praca serca? Trzeba powiedzie?: modlitwa.? A jaka jest przyczyna tego, ?e nie zes?a? deszczu? Poniewa? ?nie by?o cz?owieka, kt?ry by uprawia? ziemi?.? I nikt by nie doceni? deszczu.? Gdy cz?owiek si? pojawi? i zobaczy?, jak bardzo ?wiat potrzebuje deszczu, zacz?? si? modli? i deszcz spad? i drzewa i ro?liny wyros?y (Raszi Bereszit 2:5)
Skoro tak, w sytuacji przed grzechem, Drzewo Poznania wymaga?o minimalnej pracy by wyda?o owoce ? jedynie modlitwy.? Ale po grzechu i po przekle?stwie ? ?Nie b?dziesz z niego je?? – przekl?ta niech b?dzie ziemia z twego powodu: w trudzie b?dziesz zdobywa? od niej po?ywienie dla siebie po wszystkie dni twego ?ycia.?? (Rdz, 3, 17-18) i wtedy spad? na cz?owieka dodatkowy obowi?zek, oranie i sianie i czeka?, a? ziemia wyda owoce. I ju? nie ma mowy o tym, ?e ca?e ro?liny b?d? do jedzenia, jak zosta?o to zaplanowane przez Stw?rc? na pocz?tku, ale ?e wcale nie b?dzie to oczywiste, ?e drzewo w og?le b?dzie mia?o owoce czy ?e owoce b?da jadalne.
Ale w przysz?o?ci wszystko powr?ci do pierwotnego za?o?enia ? ziemia da gotowe owoce, dobre do jedzenia, jak zosta?o powiedziane w Talmudzie, gdy mowa jest o wizjach przysz?o?ci: ?Przy innej okazji R. Gamliel usiad? i rozwin?? my?l: w przysz?o?ci ziemia Izraela wyda ciastka i we?niane szaty, jak jest powiedziane: ?b?dzie du?o kukurydzy w tej ziemi?. (Psalmy 122:16)
Ale do tego czasu, do chwili ca?kowiego tikun (naprawy) cz?owiek ma wp?yw na zachowanie ziemi ? jak naucza Rabin Klonimus Kalman ? je?li cz?owiek powr?ci do Boga ca?kowicie, naprawi swoje b??dy ? zaufa Stw?rcy, ?e Stw?rca da mu chleb, kt?ry mu si? nalezy, ?e ?wi?ty, niech b?dzie b?ogos?awiony, siedzi i utrzymuje przy ?yciu wszystkie stworzenia, od rog?w wo??w do jajeczek wszy?? (Szabat, 107b) i je?li cz?owiek zrozumie, ?e nie wszystko zale?y tylko od jego pracy i wysi?ku fizycznego, ale potrzeba te? ?pracy? duchowej ? pr??b i modlitwy ? tak?e ziemia odpowie mu i wyda owoce tak jak trzeba.? Ziemia odpowiada bezpo?rednio na czyny cz?owieka, tzn. im wi?ksza jest ufno?? w Haszem, tym mniej potrzeba wysi?ku fizycznego a? do ca?kowitego cadyka, kt?ry ufa Haszem ca?kowicie i w og?lnie nie musi pracowac fizycznie, ale utrzyma si? tylko i wy??cznie za pomoc? modlitwy.? I odwrotnie, im mniejsza jest ufno?? w Haszem i im bardziej polega? si? b?dzie na w?asnym wysi?ku, tym mniej pomaga? b?dzie ziemia w wysi?kach prowadz?cych do utrzymania si? przy ?yciu.
Oto przyk?d: O Jicchaku napisane jest w ksi?dze Bereszit (26,12) zasia? Izaak ziarno i doczeka? si? w owym roku stokrotnego plonu, gdy? Pan mu pob?ogos?awi?.? Znaczy to ?e plon by? ? wed?ug tego, co m?wili rabini ? o sto razy wi?kszy od tego, czego oczekiwa?.? A dlaczego? ?B?ogos?awie?stwo zosta?o zes?ane poniewa? Jicchak obsia? pole dla ?wi?to?ci, a nie dla plon?w ziemskich i dlatego ziemia zosta?a u?wi?cona i wyda?a plony stokrotnie wi?ksze? ? jak m?wi? Rabin Klonimus Kalman
Micwa szmity, jak wiadomo, obowi?zuje tylko w ziemi Izraela.? W ziemi Izraela, jak r?wnie? to wiadomo ? duchowo?? jest wi?ksza ni? w innych krajach, poniewa? wymaga si? jej wi?cej od cz?owieka.? Dlatego ziemia Izraela zosta?? wybrana jako model idei, ?e ?ziemsko??? ziemi zale?na jest od duchowo?ci cz?owieka i im bardziej cz?owiek u?wi?ca samego siebie, tym bardziej u?wi?cona zostaje ziemia i powraca do swego pierwotnego zadania ? utrzyma? cz?owieka bogato i wygodnie.
Dalej w parszy Tora odpowiada na pytanie o ?produkty do jedzenia w si?dmym roku –
Je?eli za? powiecie: co b?dziemy jedli w si?dmym roku, je?eli nie b?dziemy siali ani zbierali plon?w? ?Ze?l? wam b?ogos?awie?stwo w sz?stym roku, tak ?e plony wystarcz? na trzy lata. ?W ?smym roku b?dziecie sia? i b?dziecie je?? z dawnych plon?w. A? do dziewi?tego roku, a? do nowych plon?w b?dziecie jedli dawne [plony].
Rok szmity nadchodzi, aby umo?liwi? cz?owiekowi zaj?cie si? duchowo?ci?.? W ci?gu sze?ciu lat pracy wi?kszo?? czasu sp?dza na pracy potrzebnej do podtrzymania ?ycia cielesnego, a w si?dmym roku, w kt?rym nie wolno mu uprawiac ziemi, musi po?wi?ci? si? sprawom duchowym.? A nawet wi?cej ? ziemia ma si? zachowywa? ospowiednio i da? plony nawet bez pracy fizycznej, jak jest powiedziane: ?plony wystarcz? na trzy lata?.? Cz?owiek ma dalej ufa? Haszem, tak?e na przysz?e lata, w kt?rych b?dzie uprawia? ziemi? ? to jest przes?anie, kt?re wynika z obietnicy: W ?smym roku b?dziecie sia? i b?dziecie je?? z dawnych plon?w. A? do dziewi?tego roku, a? do nowych plon?w b?dziecie jedli dawne [plony].
To jest przes?anie roku szmity i jak m?wi ?Meor Waszemesz?: I zrozumie cz?owiek, ?e nie b?dzie pracowa? wi?cej ni? trzeba, a Haszem ze?le mu b?ogos?awie?stwo i szcz??cie bez ko?ca.
I teraz wraca Rabin Klonimus Kalman do wyja?nienia werset?w: I przyjdziecie do ziemi, kt?r? wam daj? i ?szawta haarec?.? ?Szawta? mo?e oznacza? ?odpoczynek?, ale mo?e te? oznacza? ?powr?t?, poniewa? je?li b?dziecie si? zachowywa? tak jak trzeba, ziemia ?powr?ci do Haszem?, poniewa? zmieni?a swoje zadanie i powr?ci do tego, by dawa? owoce bez wysi?ku.? Jest to powr?t do stanu pierwotnego.
To jest istota roku szabatowego wed?ug Rabina Klonimusa Kalmana