?I o?wiadczy? Wiekuisty Moj?eszowi na pustyni Synai, w przybytku zboru, pierwszego dnia miesi?ca wt?rego, roku wt?rego po wyj?ciu ich z ziemi Micraim, i rzek?: Zbierzcie poczet ca?ego zboru syn?w Israela pod?ug rodzin ich, pod?ug dom?w ich rodowych ? wykaz imienny wszelkiego pog?owia ich m?zkiego. Od wieku lat dwudziestu i wy?ej, wszystkich stawaj?cych do broni w Israelu; tych uczynicie przegl?d pod?ug zast?p?w ich, ty i Ahron? (Bemidbar 1, 1-3).?I o?wiadczy? Wiekuisty Moj?eszowi na pustyni Synai, w przybytku zboru, pierwszego dnia miesi?ca wt?rego, roku wt?rego po wyj?ciu ich z ziemi Micraim, i rzek?: Zbierzcie poczet ca?ego zboru syn?w Israela pod?ug rodzin ich, pod?ug dom?w ich rodowych ? wykaz imienny wszelkiego pog?owia ich m?zkiego. Od wieku lat dwudziestu i wy?ej, wszystkich stawaj?cych do broni w Israelu; tych uczynicie przegl?d pod?ug zast?p?w ich, ty i Ahron? (Bemidbar 1, 1-3).?I o?wiadczy? Wiekuisty Moj?eszowi na pustyni Synai, w przybytku zboru, pierwszego dnia miesi?ca wt?rego, roku wt?rego po wyj?ciu ich z ziemi Micraim, i rzek?: Zbierzcie poczet ca?ego zboru syn?w Israela pod?ug rodzin ich, pod?ug dom?w ich rodowych ? wykaz imienny wszelkiego pog?owia ich m?zkiego. Od wieku lat dwudziestu i wy?ej, wszystkich stawaj?cych do broni w Israelu; tych uczynicie przegl?d pod?ug zast?p?w ich, ty i Ahron? (Bemidbar 1, 1-3).
W Misznie Joma (rozdz.7, miszna 1) ksi?ga Bemidbar nazwana jest ksi?g? Liczb. Przyczyn? tego jest spis powszechny syn?w Izraela, kt?ry otwiera t? cz??? Pi?cioksi?gu. Spis dokonywany jest nie raz, ale dwa razy. W rozdziale I (bez Lewit?w) oraz w rozdziale II i III (z synami Lewiego). Nie by?o to spowodowane tym, ?e ilo?? Izraelit?w by?a nieznana przedtem. Dowiadujemy si? o liczbie ?yd?w przy okazji danin na ?wi?tynie w ksi?dze Szemot:
?Srebra za? od policzonych zboru sto talent?w i tysi?c siedemset siedemdziesi?t pi?? szekl?w, pod?ug szekla ?wi?tego. Beka ? na g?ow?, czyli p?? szekla, pod?ug szekla ?wi?tego, od ka?dego przechodz?cego mimo spisuj?cych od dwudziestu lat i wy?ej, od sze?ciukro? trzech tysi?cy i pi?ciuset pi?dziesi?ciu. A s?u?y?y te sto talent?w srebra do odlewania pods?upi ?wi?tyni i pods?upi zas?ony; sto pods?upi ze stu talent?w ? po talencie na pods?upie.? (Szemot 38, 25-27)
Kolejny spis mia? miejsce w nast?pstwie plagi, kt?ra zapanowa?a w?r?d Izraelit?w po wydarzeniu z Moabitkami:
?I o?wiadczy? Wiekuisty Moj?eszowi i Elazarowi, synowi Ahrona, kap?ana, i rzek?: zbierz poczet ca?ego zboru Israela, od dwudziestu lat i wy?ej, wed?ug dom?w ich rodowych wszystkich stawaj?cych do broni w Israelu? (Bemidbar 26, 1-2).
Z jakiego powodu konieczne by?y wymienione wy?ej spisy?
Remu przywo?uje midrasz:
?Za ka?dym razem kiedy upadali ? potrzebowali spisu. Alegoria wilka, kt?ry wdar? si? do stada owiec. Natychmiast po zdarzeniu w?a?ciciel przegl?da sw? w?asno??, by sprawdzi? czy czego? nie brakuje. Inne spojrzenie: dlaczego ich liczy? [Izraelit?w]? Alegoria pasterza, kt?remu w?a?ciciel przekaza? stado owiec pod opiek?. Zaraz po zako?czeniu zadania, wraz z powrotem stada, w?a?ciciel liczy ka?d? owc?. Tak samo kiedy Izraelici wyszli z Egiptu, przekazani zostali, w okre?lonej liczbie pod opiek? Moszemu. Wraz z odej?ciem przyw?dcy zostali zwr?ceni w okre?lonej liczbie? (Midrasz Raba, Bemidbar 21, 7).
Inaczej rzecz ujmuj?c, potrzeba spisu mo?e mie? dwie przyczyny:
1) Wyra?enie uczu? troski o tych, kt?rzy zgin?li na skutek epidemii ? tak wskazuje pierwsza alegoria, lub,
2) Poniewa? tak nakazuj? zasady odpowiedzialno?ci ? przyj?? w okre?lonej liczbie i zwr?ci? w okre?lonej liczbie ? wed?ug alegorii drugiej.
**
Jest jednak pewien problem ze spisem ?yd?w ? zabronione jest ich liczenie! Widzimy to w Gemarze:
?Rzek? Rabi Eleazar: Ktokolwiek liczy Izraelit?w przekracza zakaz, gdy? powiedziane jest: ‘I b?dzie liczba syn?w Izraela jak piasek morski, kt?rego nie mo?na zmierzy?’. Raw Nahman syn Icchaka rzek?: przekracza dwa zakazy, gdy? powiedziane: ‘nie mo?na zmierzy? i nie mo?na policzy?’? (Joma 22b).
Nawet na potrzeby micwy jest to zabronione. Tak przedstawia spraw? Gemara:
?Rzek? Rabi Icchak: zabronionym jest liczenie ?yd?w nawet na potrzeby micwy? (Joma 22b).
W przypadkach kiedy jest konieczne policzenie Izraelit?w ? np.: przed wyruszeniem na bitw? lub w imi? uczciwego podzia?u obci??e? podatkowych ? tu ?ydowska g?owa opracowa?a pewne patenty liczenia r?wnoleg?ego, aby liczba by?a wiadoma bez spisywania ludzi.
?Dokona? ich przegl?du w Bazek…? (Szmuel I, 11, 8), Szaul liczy nar?d za po?rednictwem p?ytek glinianych lub kamieni. Ka?dy cz?onek narodu wrzuca? kawa?ek glinianej p?ytki lub kamie?, kt?re nast?pnie by?y liczone.
W innym miejscu znajdujemy:
?Zwo?a? Szaul nar?d i dokona? przegl?du w Telaim, dwie?cie tysi?cy piechoty i dziesi?? tysi?cy z pokolenia Jehudy? (Szmuel I, 15, 4), Szaul policzy? nar?d przy pomocy baran?w (Telaim). Nie jest to dos?owne odczytanie wersu, ale tak interpretuje go Gemara.
Mamy, tak?e proste rozwi?zanie, kt?re podsuwa nam Tora w parszy Ki Tisa:
?Gdy zbierzesz poczet syn?w Israela wedle spisowych ich, niechaj da wtedy ka?dy okup duszy swojej Wiekuistemu przy spisie ich, aby nie by?o w?r?d nich kl?ski, przy spisie ich. Oto co da? ma ka?dy przechodz?cy ku spisowym – p?? szekla wed?ug szekla ?wi?tego; po dwadzie?cia ger szekel; p?? tego szekla, jako da? Wiekuistemu? (Szemot 30, 12-13).
W Beit HaMikdasz przy podziale pracy kap?a?skiej, gdzie konieczne by?o liczenie, Koheni liczyli palce:
?Prze?o?ony m?wi? do pozosta?ych: podnie?cie palce! Ile podnosili? Jeden czy dwa? Nie wyci?gamy kciuka w Beit HaMikdasz? (Joma 22a).
Jest te? spos?b, kt?ry stosujemy dzi? w synagogach, aby dowiedzie? si? czy zebra?a si? ju? liczba dziesi?ciu m??czyzn. Liczenie za po?rednictwem wersu z Psalmu 28: ?Ocal Tw?j lud i b?ogos?aw Twoje dziedzictwo, b?d? dla nich pasterzem i nie? ich na wieki? (Tehilim 28, 9, w oryginale: Hoszia et amecha uwarech et nachalatecha urem wenasem ad olam ? 10 s??w). Lub przy pomocy b?ogos?awie?stwa nad chlebem ?Baruch Ata Adonaj, Eloheinu Melech HaOlam hamoci lechem min haarec? – r?wnie? 10 s??w (je?li mowa o minjanie Lubawicz?w mo?na u?y? nast?puj?cej formu?y: jechi adoneinu, moreinu werabeinu, melech hamasziach, leolam waed, jechi hamelech – niech ?yje nasz pan, nauczyciel i rabin, kr?l mesjasz na wieki, vivat kr?l!). Mo?na te? liczy? jarmu?ki lub 20 n?g…
***
Jaka jest prawdziwa przyczyna zakazu liczenia?
Kilka z nich zosta?o podanych przez r??nych my?licieli i komentator?w.
Niekt?rzy powiedzieli, ?e powodem jest obawa ‘z?ego spojrzenia’, albowiem ?Nie ma b?ogos?awie?stwa w rzeczach zwa?onych, zmierzonych ani w policzonych, ale jest b?ogos?awie?stwo w rzeczach ukrytych przed oczami? (Taanit 8b).
Inni po?o?yli akcent na wiar? w Boga, poniewa? du?a liczba ludzi mog?a spowodowa? nadmiern? ufno?? w si?? ludzk?, w miejscu gdzie powinno si? ufa? w pomoc od Boga.
T?umaczyli te?, ?e wyliczanie jest ?symbolem rozdzielenia i podzia?u?, oraz ?e w?r?d ?yd?w powinna by? jedno?? kompletna. Tak pisa? Rabin J?zef Trani w swej ksi??ce ?Cafnat Paneach?
Remu widzi rzecz w nieco innej postaci. Naszym praojcom: Abrahamowi, Icchakowi i Jakubowi; kilkakrotnie obiecane zosta?o, ?e ich potomkowie b?d? liczni.
?I uczynie r?d tw?j jako proch ziemi, tak, ?e gdyby zdo?a? kto zliczy? proch ziemi, i r?d tw?j zliczonym b?dzie? (Bereszit 13, 16).
Kolejny raz:
??e pob?ogos?awi? ci?, i rozmno?? potomstwo twoje, jako gwiazdy nieba, i jako piasek, co na brzegu morza; a zdob?dzie r?d tw?j bramy wrog?w swoich? (Bereszit 22, 17).
Jakub m?wi:
?A ty? rzek?: dobrze ?wiadczy? ci b?d?, i uczyni? r?d tw?j jako piasek morski, kt?rego nie zliczy dla mn?stwa? (Bereszit 32, 13).
St?d, m?wi Remu, je?li ?ydzi s? liczeni oznacza to, ?e nie s? z nasienia Abrahama i Jakuba, poniewa? liczba ich potomk?w jest niepoliczalna. W ten spos?b wyliczanie jest r?wnoznaczne z wy??czeniem poza spo?eczno??.
Zas?ugi praojc?w, pisze Remu, dzia?aj? tylko wtedy, kiedy nie ma oparcia w zas?ugach w?asnych narodu. Liczenie cz?onk?w spo?eczno?ci ukazuje sk?onno?? do opierania si?? na sile liczebnej. Jest to rzecz, kt?ra uniewa?nia zas?ugi ojc?w, a kiedy owe nie istniej? nar?d Izraela nara?ony jest na uderzenie plagi.
Nie znaczy to jednak, ?e nie istniej? w?asne zas?ugi. Przeciwnie, nar?d Izraela ma wielk? zas?ug?, jak? jest przyj?cie Tory. Kiedy ?ydzi przestrzegaj? przykaza?, wtedy bez odwo?ywania si? do tego co wypracowali ojcowie, ich zas?ugi dzia?aj? na korzy?? i mog? by? obron? przed gro?b? plagi wywo?anej liczeniem.
Pewn? sugestie do powy?szego znajdujemy w wersie:
?Oto co da? ma ka?dy przechodz?cy ku spisowym – p?? szekla wed?ug szekla ?wi?tego; po dwadzie?cia ger szekel; p?? tego szekla, jako da? Wiekuistemu? (Szemot 30, 13).
‘P?? szekla’ wskazuje na przyj?cie Tory; poniewa? w jednym szeklu mie?ci si? 20 gera, p?? szekla natomiast to 10 gera. Symbolizuje to 10 przykaza?, kt?re przekazane zosta?y narodowi Izraela pod g?r? Synaj.
Je?li zas?ugi ojc?w nie istniej?, jako ?e w nast?pstwie spisu zosta?y skre?lone, w ich miejsce pojawi?y si? zas?ugi 10 przykaza?. Tak Remu t?umaczy zakaz liczenia ludzi. Co do dyspensy spisywania za po?rednictwem po?owy szekla jak w daninie dla Boga (Szemot 30, 13) stwierdza: ?Sensem dawania szekli by?o wykupienie, aby spis nie spowodowa? plagi? (na podstawie ksi??ki ?Torat Haola? Remu, cz??? III, rozdz. 81).
W Misznie Joma (rozdz.7, miszna 1) ksi?ga Bemidbar nazwana jest ksi?g? Liczb. Przyczyn? tego jest spis powszechny syn?w Izraela, kt?ry otwiera t? cz??? Pi?cioksi?gu. Spis dokonywany jest nie raz, ale dwa razy. W rozdziale I (bez Lewit?w) oraz w rozdziale II i III (z synami Lewiego). Nie by?o to spowodowane tym, ?e ilo?? Izraelit?w by?a nieznana przedtem. Dowiadujemy si? o liczbie ?yd?w przy okazji danin na ?wi?tynie w ksi?dze Szemot:
?Srebra za? od policzonych zboru sto talent?w i tysi?c siedemset siedemdziesi?t pi?? szekl?w, pod?ug szekla ?wi?tego. Beka ? na g?ow?, czyli p?? szekla, pod?ug szekla ?wi?tego, od ka?dego przechodz?cego mimo spisuj?cych od dwudziestu lat i wy?ej, od sze?ciukro? trzech tysi?cy i pi?ciuset pi?dziesi?ciu. A s?u?y?y te sto talent?w srebra do odlewania pods?upi ?wi?tyni i pods?upi zas?ony; sto pods?upi ze stu talent?w ? po talencie na pods?upie.? (Szemot 38, 25-27)
Kolejny spis mia? miejsce w nast?pstwie plagi, kt?ra zapanowa?a w?r?d Izraelit?w po wydarzeniu z Moabitkami:
?I o?wiadczy? Wiekuisty Moj?eszowi i Elazarowi, synowi Ahrona, kap?ana, i rzek?: zbierz poczet ca?ego zboru Israela, od dwudziestu lat i wy?ej, wed?ug dom?w ich rodowych wszystkich stawaj?cych do broni w Israelu? (Bemidbar 26, 1-2).
Z jakiego powodu konieczne by?y wymienione wy?ej spisy?
Remu przywo?uje midrasz:
?Za ka?dym razem kiedy upadali ? potrzebowali spisu. Alegoria wilka, kt?ry wdar? si? do stada owiec. Natychmiast po zdarzeniu w?a?ciciel przegl?da sw? w?asno??,?by sprawdzi? czy czego? nie brakuje. Inne spojrzenie: dlaczego ich liczy? [Izraelit?w]? Alegoria pasterza, kt?remu w?a?ciciel przekaza? stado owiec pod opiek?. Zaraz po zako?czeniu zadania, wraz z powrotem stada, w?a?ciciel liczy ka?d? owc?. Tak samo kiedy Izraelici wyszli z Egiptu, przekazani zostali, w okre?lonej liczbie pod opiek? Moszemu. Wraz z odej?ciem przyw?dcy zostali zwr?ceni w okre?lonej liczbie? (Midrasz Raba, Bemidbar 21, 7).
Inaczej rzecz ujmuj?c, potrzeba spisu mo?e mie? dwie przyczyny:
1) Wyra?enie uczu? troski o tych, kt?rzy zgin?li na skutek epidemii ? tak wskazuje pierwsza alegoria, lub,
2) Poniewa? tak nakazuj? zasady odpowiedzialno?ci ? przyj?? w okre?lonej liczbie i zwr?ci? w okre?lonej liczbie ? wed?ug alegorii drugiej.
**
Jest jednak pewien problem ze spisem ?yd?w ? zabronione jest ich liczenie! Widzimy to w Gemarze:
?Rzek? Rabi Eleazar: Ktokolwiek liczy Izraelit?w przekracza zakaz, gdy? powiedziane jest: ‘I b?dzie liczba syn?w Izraela jak piasek morski, kt?rego nie mo?na zmierzy?’. Raw Nahman syn Icchaka rzek?: przekracza dwa zakazy, gdy? powiedziane: ‘nie mo?na zmierzy? i nie mo?na policzy?’? (Joma 22b).
Nawet na potrzeby micwy jest to zabronione. Tak przedstawia spraw? Gemara:
?Rzek? Rabi Icchak: zabronionym jest liczenie ?yd?w nawet na potrzeby micwy? (Joma 22b).
W przypadkach kiedy jest konieczne policzenie Izraelit?w ? np.: przed wyruszeniem na bitw? lub w imi? uczciwego podzia?u obci??e? podatkowych ? tu ?ydowska g?owa opracowa?a pewne patenty liczenia r?wnoleg?ego, aby liczba by?a wiadoma bez spisywania ludzi.
?Dokona? ich przegl?du w Bazek…? (Szmuel I, 11, 8), Szaul liczy nar?d za po?rednictwem p?ytek glinianych lub kamieni. Ka?dy cz?onek narodu wrzuca? kawa?ek glinianej p?ytki lub kamie?, kt?re nast?pnie by?y liczone.
W innym miejscu znajdujemy:
?Zwo?a? Szaul nar?d i dokona? przegl?du w Telaim, dwie?cie tysi?cy piechoty i dziesi?? tysi?cy z pokolenia Jehudy? (Szmuel I, 15, 4), Szaul policzy? nar?d przy pomocy baran?w (Telaim). Nie jest to dos?owne odczytanie wersu, ale tak interpretuje go Gemara.
Mamy, tak?e proste rozwi?zanie, kt?re podsuwa nam Tora w parszy Ki Tisa:
?Gdy zbierzesz poczet syn?w Israela wedle spisowych ich, niechaj da wtedy ka?dy okup duszy swojej Wiekuistemu przy spisie ich, aby nie by?o w?r?d nich kl?ski, przy spisie ich. Oto co da? ma ka?dy przechodz?cy ku spisowym – p?? szekla wed?ug szekla ?wi?tego; po dwadzie?cia ger szekel; p?? tego szekla, jako da? Wiekuistemu? (Szemot 30, 12-13).
W Beit HaMikdasz przy podziale pracy kap?a?skiej, gdzie konieczne by?o liczenie, Koheni liczyli palce:
?Prze?o?ony m?wi? do pozosta?ych: podnie?cie palce! Ile podnosili? Jeden czy dwa? Nie wyci?gamy kciuka w Beit HaMikdasz? (Joma 22a).
Jest te? spos?b, kt?ry stosujemy dzi? w synagogach, aby dowiedzie? si? czy zebra?a si? ju? liczba dziesi?ciu m??czyzn. Liczenie za po?rednictwem wersu z Psalmu 28: ?Ocal Tw?j lud i b?ogos?aw Twoje dziedzictwo, b?d? dla nich pasterzem i nie? ich na wieki? (Tehilim 28, 9, w oryginale: Hoszia et amecha uwarech et nachalatecha urem wenasem ad olam ? 10 s??w). Lub przy pomocy b?ogos?awie?stwa nad chlebem ?Baruch Ata Adonaj, Eloheinu Melech HaOlam hamoci lechem min haarec? – r?wnie? 10 s??w (je?li mowa o minjanie Lubawicz?w mo?na u?y? nast?puj?cej formu?y: jechi adoneinu, moreinu werabeinu, melech hamasziach, leolam waed, jechi hamelech – niech ?yje nasz pan, nauczyciel i rabin, kr?l mesjasz na wieki, vivat kr?l!). Mo?na te? liczy? jarmu?ki lub 20 n?g…
***
Jaka jest prawdziwa przyczyna zakazu liczenia?
Kilka z nich zosta?o podanych przez r??nych my?licieli i komentator?w.
Niekt?rzy powiedzieli, ?e powodem jest obawa ‘z?ego spojrzenia’, albowiem ?Nie ma b?ogos?awie?stwa w rzeczach zwa?onych, zmierzonych ani w policzonych, ale jest b?ogos?awie?stwo w rzeczach ukrytych przed oczami? (Taanit 8b).
Inni po?o?yli akcent na wiar? w Boga, poniewa? du?a liczba ludzi mog?a spowodowa? nadmiern? ufno?? w si?? ludzk?, w miejscu gdzie powinno si? ufa? w pomoc od Boga.
T?umaczyli te?, ?e wyliczanie jest ?symbolem rozdzielenia i podzia?u?, oraz ?e w?r?d ?yd?w powinna by? jedno?? kompletna. Tak pisa? Rabin J?zef Trani w swej ksi??ce ?Cafnat Paneach?
Remu widzi rzecz w nieco innej postaci. Naszym praojcom: Abrahamowi, Icchakowi i Jakubowi; kilkakrotnie obiecane zosta?o, ?e ich potomkowie b?d? liczni.
?I uczynie r?d tw?j jako proch ziemi, tak, ?e gdyby zdo?a? kto zliczy? proch ziemi, i r?d tw?j zliczonym b?dzie? (Bereszit 13, 16).
Kolejny raz:
??e pob?ogos?awi? ci?, i rozmno?? potomstwo twoje, jako gwiazdy nieba, i jako piasek, co na brzegu morza; a zdob?dzie r?d tw?j bramy wrog?w swoich? (Bereszit 22, 17).
Jakub m?wi:
?A ty? rzek?: dobrze ?wiadczy? ci b?d?, i uczyni? r?d tw?j jako piasek morski, kt?rego nie zliczy dla mn?stwa? (Bereszit 32, 13).
St?d, m?wi Remu, je?li ?ydzi s? liczeni oznacza to, ?e nie s? z nasienia Abrahama i Jakuba, poniewa? liczba ich potomk?w jest niepoliczalna. W ten spos?b wyliczanie jest r?wnoznaczne z wy??czeniem poza spo?eczno??.
Zas?ugi praojc?w, pisze Remu, dzia?aj? tylko wtedy, kiedy nie ma oparcia w zas?ugach w?asnych narodu. Liczenie cz?onk?w spo?eczno?ci ukazuje sk?onno?? do opierania si?? na sile liczebnej. Jest to rzecz, kt?ra uniewa?nia zas?ugi ojc?w, a kiedy owe nie istniej? nar?d Izraela nara?ony jest na uderzenie plagi.
Nie znaczy to jednak, ?e nie istniej? w?asne zas?ugi. Przeciwnie, nar?d Izraela ma wielk? zas?ug?, jak? jest przyj?cie Tory. Kiedy ?ydzi przestrzegaj? przykaza?, wtedy bez odwo?ywania si? do tego co wypracowali ojcowie, ich zas?ugi dzia?aj? na korzy?? i mog? by? obron? przed gro?b? plagi wywo?anej liczeniem.
Pewn? sugestie do powy?szego znajdujemy w wersie:
?Oto co da? ma ka?dy przechodz?cy ku spisowym – p?? szekla wed?ug szekla ?wi?tego; po dwadzie?cia ger szekel; p?? tego szekla, jako da? Wiekuistemu? (Szemot 30, 13).
‘P?? szekla’ wskazuje na przyj?cie Tory; poniewa? w jednym szeklu mie?ci si? 20 gera, p?? szekla natomiast to 10 gera. Symbolizuje to 10 przykaza?, kt?re przekazane zosta?y narodowi Izraela pod g?r? Synaj.
Je?li zas?ugi ojc?w nie istniej?, jako ?e w nast?pstwie spisu zosta?y skre?lone, w ich miejsce pojawi?y si? zas?ugi 10 przykaza?. Tak Remu t?umaczy zakaz liczenia ludzi. Co do dyspensy spisywania za po?rednictwem po?owy szekla jak w daninie dla Boga (Szemot 30, 13) stwierdza: ?Sensem dawania szekli by?o wykupienie, aby spis nie spowodowa? plagi? (na podstawie ksi??ki ?Torat Haola? Remu, cz??? III, rozdz. 81).
W Misznie Joma (rozdz.7, miszna 1) ksi?ga Bemidbar nazwana jest ksi?g? Liczb. Przyczyn? tego jest spis powszechny syn?w Izraela, kt?ry otwiera t? cz??? Pi?cioksi?gu. Spis dokonywany jest nie raz, ale dwa razy. W rozdziale I (bez Lewit?w) oraz w rozdziale II i III (z synami Lewiego). Nie by?o to spowodowane tym, ?e ilo?? Izraelit?w by?a nieznana przedtem. Dowiadujemy si? o liczbie ?yd?w przy okazji danin na ?wi?tynie w ksi?dze Szemot:
?Srebra za? od policzonych zboru sto talent?w i tysi?c siedemset siedemdziesi?t pi?? szekl?w, pod?ug szekla ?wi?tego. Beka ? na g?ow?, czyli p?? szekla, pod?ug szekla ?wi?tego, od ka?dego przechodz?cego mimo spisuj?cych od dwudziestu lat i wy?ej, od sze?ciukro? trzech tysi?cy i pi?ciuset pi?dziesi?ciu. A s?u?y?y te sto talent?w srebra do odlewania pods?upi ?wi?tyni i pods?upi zas?ony; sto pods?upi ze stu talent?w ? po talencie na pods?upie.? (Szemot 38, 25-27)
Kolejny spis mia? miejsce w nast?pstwie plagi, kt?ra zapanowa?a w?r?d Izraelit?w po wydarzeniu z Moabitkami:
?I o?wiadczy? Wiekuisty Moj?eszowi i Elazarowi, synowi Ahrona, kap?ana, i rzek?: zbierz poczet ca?ego zboru Israela, od dwudziestu lat i wy?ej, wed?ug dom?w ich rodowych wszystkich stawaj?cych do broni w Israelu? (Bemidbar 26, 1-2).
Z jakiego powodu konieczne by?y wymienione wy?ej spisy?
Remu przywo?uje midrasz:
?Za ka?dym razem kiedy upadali ? potrzebowali spisu. Alegoria wilka, kt?ry wdar? si? do stada owiec. Natychmiast po zdarzeniu w?a?ciciel przegl?da sw? w?asno??,?by sprawdzi? czy czego? nie brakuje. Inne spojrzenie: dlaczego ich liczy? [Izraelit?w]? Alegoria pasterza, kt?remu w?a?ciciel przekaza? stado owiec pod opiek?. Zaraz po zako?czeniu zadania, wraz z powrotem stada, w?a?ciciel liczy ka?d? owc?. Tak samo kiedy Izraelici wyszli z Egiptu, przekazani zostali, w okre?lonej liczbie pod opiek? Moszemu. Wraz z odej?ciem przyw?dcy zostali zwr?ceni w okre?lonej liczbie? (Midrasz Raba, Bemidbar 21, 7).
Inaczej rzecz ujmuj?c, potrzeba spisu mo?e mie? dwie przyczyny:
1) Wyra?enie uczu? troski o tych, kt?rzy zgin?li na skutek epidemii ? tak wskazuje pierwsza alegoria, lub,
2) Poniewa? tak nakazuj? zasady odpowiedzialno?ci ? przyj?? w okre?lonej liczbie i zwr?ci? w okre?lonej liczbie ? wed?ug alegorii drugiej.
**
Jest jednak pewien problem ze spisem ?yd?w ? zabronione jest ich liczenie! Widzimy to w Gemarze:
?Rzek? Rabi Eleazar: Ktokolwiek liczy Izraelit?w przekracza zakaz, gdy? powiedziane jest: ‘I b?dzie liczba syn?w Izraela jak piasek morski, kt?rego nie mo?na zmierzy?’. Raw Nahman syn Icchaka rzek?: przekracza dwa zakazy, gdy? powiedziane: ‘nie mo?na zmierzy? i nie mo?na policzy?’? (Joma 22b).
Nawet na potrzeby micwy jest to zabronione. Tak przedstawia spraw? Gemara:
?Rzek? Rabi Icchak: zabronionym jest liczenie ?yd?w nawet na potrzeby micwy? (Joma 22b).
W przypadkach kiedy jest konieczne policzenie Izraelit?w ? np.: przed wyruszeniem na bitw? lub w imi? uczciwego podzia?u obci??e? podatkowych ? tu ?ydowska g?owa opracowa?a pewne patenty liczenia r?wnoleg?ego, aby liczba by?a wiadoma bez spisywania ludzi.
?Dokona? ich przegl?du w Bazek…? (Szmuel I, 11, 8), Szaul liczy nar?d za po?rednictwem p?ytek glinianych lub kamieni. Ka?dy cz?onek narodu wrzuca? kawa?ek glinianej p?ytki lub kamie?, kt?re nast?pnie by?y liczone.
W innym miejscu znajdujemy:
?Zwo?a? Szaul nar?d i dokona? przegl?du w Telaim, dwie?cie tysi?cy piechoty i dziesi?? tysi?cy z pokolenia Jehudy? (Szmuel I, 15, 4), Szaul policzy? nar?d przy pomocy baran?w (Telaim). Nie jest to dos?owne odczytanie wersu, ale tak interpretuje go Gemara.
Mamy, tak?e proste rozwi?zanie, kt?re podsuwa nam Tora w parszy Ki Tisa:
?Gdy zbierzesz poczet syn?w Israela wedle spisowych ich, niechaj da wtedy ka?dy okup duszy swojej Wiekuistemu przy spisie ich, aby nie by?o w?r?d nich kl?ski, przy spisie ich. Oto co da? ma ka?dy przechodz?cy ku spisowym – p?? szekla wed?ug szekla ?wi?tego; po dwadzie?cia ger szekel; p?? tego szekla, jako da? Wiekuistemu? (Szemot 30, 12-13).
W Beit HaMikdasz przy podziale pracy kap?a?skiej, gdzie konieczne by?o liczenie, Koheni liczyli palce:
?Prze?o?ony m?wi? do pozosta?ych: podnie?cie palce! Ile podnosili? Jeden czy dwa? Nie wyci?gamy kciuka w Beit HaMikdasz? (Joma 22a).
Jest te? spos?b, kt?ry stosujemy dzi? w synagogach, aby dowiedzie? si? czy zebra?a si? ju? liczba dziesi?ciu m??czyzn. Liczenie za po?rednictwem wersu z Psalmu 28: ?Ocal Tw?j lud i b?ogos?aw Twoje dziedzictwo, b?d? dla nich pasterzem i nie? ich na wieki? (Tehilim 28, 9, w oryginale: Hoszia et amecha uwarech et nachalatecha urem wenasem ad olam ? 10 s??w). Lub przy pomocy b?ogos?awie?stwa nad chlebem ?Baruch Ata Adonaj, Eloheinu Melech HaOlam hamoci lechem min haarec? – r?wnie? 10 s??w (je?li mowa o minjanie Lubawicz?w mo?na u?y? nast?puj?cej formu?y: jechi adoneinu, moreinu werabeinu, melech hamasziach, leolam waed, jechi hamelech – niech ?yje nasz pan, nauczyciel i rabin, kr?l mesjasz na wieki, vivat kr?l!). Mo?na te? liczy? jarmu?ki lub 20 n?g…
***
Jaka jest prawdziwa przyczyna zakazu liczenia?
Kilka z nich zosta?o podanych przez r??nych my?licieli i komentator?w.
Niekt?rzy powiedzieli, ?e powodem jest obawa ‘z?ego spojrzenia’, albowiem ?Nie ma b?ogos?awie?stwa w rzeczach zwa?onych, zmierzonych ani w policzonych, ale jest b?ogos?awie?stwo w rzeczach ukrytych przed oczami? (Taanit 8b).
Inni po?o?yli akcent na wiar? w Boga, poniewa? du?a liczba ludzi mog?a spowodowa? nadmiern? ufno?? w si?? ludzk?, w miejscu gdzie powinno si? ufa? w pomoc od Boga.
T?umaczyli te?, ?e wyliczanie jest ?symbolem rozdzielenia i podzia?u?, oraz ?e w?r?d ?yd?w powinna by? jedno?? kompletna. Tak pisa? Rabin J?zef Trani w swej ksi??ce ?Cafnat Paneach?
Remu widzi rzecz w nieco innej postaci. Naszym praojcom: Abrahamowi, Icchakowi i Jakubowi; kilkakrotnie obiecane zosta?o, ?e ich potomkowie b?d? liczni.
?I uczynie r?d tw?j jako proch ziemi, tak, ?e gdyby zdo?a? kto zliczy? proch ziemi, i r?d tw?j zliczonym b?dzie? (Bereszit 13, 16).
Kolejny raz:
??e pob?ogos?awi? ci?, i rozmno?? potomstwo twoje, jako gwiazdy nieba, i jako piasek, co na brzegu morza; a zdob?dzie r?d tw?j bramy wrog?w swoich? (Bereszit 22, 17).
Jakub m?wi:
?A ty? rzek?: dobrze ?wiadczy? ci b?d?, i uczyni? r?d tw?j jako piasek morski, kt?rego nie zliczy dla mn?stwa? (Bereszit 32, 13).
St?d, m?wi Remu, je?li ?ydzi s? liczeni oznacza to, ?e nie s? z nasienia Abrahama i Jakuba, poniewa? liczba ich potomk?w jest niepoliczalna. W ten spos?b wyliczanie jest r?wnoznaczne z wy??czeniem poza spo?eczno??.
Zas?ugi praojc?w, pisze Remu, dzia?aj? tylko wtedy, kiedy nie ma oparcia w zas?ugach w?asnych narodu. Liczenie cz?onk?w spo?eczno?ci ukazuje sk?onno?? do opierania si?? na sile liczebnej. Jest to rzecz, kt?ra uniewa?nia zas?ugi ojc?w, a kiedy owe nie istniej? nar?d Izraela nara?ony jest na uderzenie plagi.
Nie znaczy to jednak, ?e nie istniej? w?asne zas?ugi. Przeciwnie, nar?d Izraela ma wielk? zas?ug?, jak? jest przyj?cie Tory. Kiedy ?ydzi przestrzegaj? przykaza?, wtedy bez odwo?ywania si? do tego co wypracowali ojcowie, ich zas?ugi dzia?aj? na korzy?? i mog? by? obron? przed gro?b? plagi wywo?anej liczeniem.
Pewn? sugestie do powy?szego znajdujemy w wersie:
?Oto co da? ma ka?dy przechodz?cy ku spisowym – p?? szekla wed?ug szekla ?wi?tego; po dwadzie?cia ger szekel; p?? tego szekla, jako da? Wiekuistemu? (Szemot 30, 13).
‘P?? szekla’ wskazuje na przyj?cie Tory; poniewa? w jednym szeklu mie?ci si? 20 gera, p?? szekla natomiast to 10 gera. Symbolizuje to 10 przykaza?, kt?re przekazane zosta?y narodowi Izraela pod g?r? Synaj.
Je?li zas?ugi ojc?w nie istniej?, jako ?e w nast?pstwie spisu zosta?y skre?lone, w ich miejsce pojawi?y si? zas?ugi 10 przykaza?. Tak Remu t?umaczy zakaz liczenia ludzi. Co do dyspensy spisywania za po?rednictwem po?owy szekla jak w daninie dla Boga (Szemot 30, 13) stwierdza: ?Sensem dawania szekli by?o wykupienie, aby spis nie spowodowa? plagi? (na podstawie ksi??ki ?Torat Haola? Remu, cz??? III, rozdz. 81).