O zakazie spo?ywania w Pesach kitnijot (ry?, proso, fasola, soczewica, kukurydza, groch) w interpretacji Rabina Remu.
?Nie b?dziesz jada? przy tym kiszonego; przez siedem dni b?dziesz jada? przy tym prza?niki ? chleb n?dzy; bo? w po?piechu wyszed? z ziemi Micraim, – aby? pami?ta? dzie? wyj?cia twojego z ziemi Micraim po wszystkie dni ?ycia twojego. I nie poka?e si? u ciebie zakis w ca?ym obr?bie twoim przez siedem dni; i niechaj nie przele?y nic z mi?sa, kt?re? zar?n?? wieczorem dnia pierwszego, do rana.? (Dwarim 16:3-4)O zakazie spo?ywania w Pesach kitnijot (ry?, proso, fasola, soczewica, kukurydza, groch) w interpretacji Rabina Remu.
Owe wersety ucz? nas kilku zakaz?w dotycz?cych diety na Pesach ?
Przede wszystkim, oczywi?cie, o zakazie spo?ywania chamecu.
Po drugie, zakaz przechowywania chamecu w domu.
Po trzecie zakaz korzystania z mieszanek z chamecu, twardego chamecu i wiele innych.
Co oznacza zakaz chamecu?
Og?lna zasada jest prosta: wszystkie rodzaje ziarna, z kt?rych mo?na wypiec koszern? mac?, da si? r?wnie? zakwasi?. Inne rodzaje ziarna, kt?rych nie da si? zakwasi?, definiowane s? przez Gemar? jako ??mierdz?ce?.
Wszystkie pi?? rodzaj?w zbo?a wchodzi w t? kategori?: pszenica, j?czmie?, ,?proso, owies,??yto. Nadaj? si? one do wypieku macy, mog? by? zakwaszone i dlatego te? ich spo?ycie w zakwaszonej formie jest zakazane w Pesach.
St?d te? Szulchan Aruch (Orech Chaim, Chilchot Pesach 453, 1) po wymienieniu pi?ciu gatunk?w zb?? podlegaj?cych zakwaszeniu, pisze i? ?ry? i inne gatunki kitnijot, nie s? odpowiednie dla wypieku macy, a tak?e nie da si? ich zakwasi?, dlatego mo?na przygotowa? z nich jedzenie.?
W komentarzu do tego zapisu Szulchan Aruch, ReMa przedstawia sw?j ?dow?d?, ustanawiaj?cy podstaw? dla zakazu spo?ycia kitnijot dla spo?eczno?ci ?yd?w aszkenazyjskich, a dow?d ten brzmi tak: ?S? te? zakazy, a minhagiem w aszkenazie jest zaostrza?, i nie mo?na zmienia?.?
W dalszej cz??ci swego wywodu ReMa ogranicza na kilka sposob?w ?w zakaz, definiuj?c kilka wyj?tk?w, kt?re p??niej om?wimy.
Jaki jest sens zakazu spo?ywania kitnijot?
Istniej? trzy uzasadnienia ?
1. Poniewa? mo?na z nich zrobi? m?k? (np. z kukurzydzy), istnieje obawa, ?e ludzie mog? pomyli? t? m?k? z inn? m?k?, st?d te? zakaz.
2. Knijot przechowywane s? i transportowane s? w ten sam spos?b jak zakwaszaj?ce si? zbo?a ? przechowywane w tych samych magazynach i transportowane w takich samych kontenerach i pude?kach ? tu r?wnie? istnieje obawa, ?e ludzie mog? si? pomyli?, st?d te? zakaz.
3. Spos?b gotowania r?wnie? jest podobny, i je?li dozwolone b?dzie gotowanie kukurydzy czy grochu, ludzie mog? si? pomyli? i powiedzie?, ?e dozwolone jest r?wnie? gotowanie ?yta, j?czmienia itd.
Oto trzy g??wne uzasadnienia, dla istnienia zakazu spo?ywania kitnijot. Istnieje, poza tym, wiele innych dodatkowych uzasadnie? (jak np. wskazywanie na to, i? Tora nakaza?a nam radowa? si? w czasie ?wi?t, a ?rado?? to mi?so i wino?, stad te? istnieje zakaz spo?ywania knijot, s?u??cy temu by skupi? si? na rado?ci spo?ywania mi?sa i wina).
Minhag ten jest bardzo stary i praktykowany w krajach aszkenazyjskich od niepami?tnych czas?w. Nie dotyczy jednak spo?eczno?ci sefardyjskich. Rabin Josef Caro pisze w komentarzu do tego minhagu, w swej ksi?dzie ?Beit Josef? (rozdzia? 453) ?Poza Aszkenazyjczykami, nikt si? ?produkt?w tych nie obawia.?
*
Po?r?d aszkenazyjskich poskim, z kt?rych wszyscy zgadzali si? co do obowi?zywania owego ?zakazu, niekt?rzy murem stali za zaostrzeniem minhagu, jednak byli te? tacy, kt?rzy zakaz ten przyj?li zupe?nie bez ?mi?o?ci? ? ?omy?kowy minhag?- napisa? jeden z Riszonim, ?g?upawy zwyczaj? ? napisa? inny, czy te? Tur, kt?ry nazywa ?w minhag ?zbyteczn? humr?? (zbyteczn? surowo?ci?). Opieraj? si? oni na opinii Tanaity Rabina Johanana ben Nuri, kt?ry twierdzi?, i? ry? uwa?any jest za ?rodzaj zbo?a?, nadaje si? on na mac? na Pesach, b?ogos?awie?stwo wymawiane przed spo?yciem ry?u to ?mezonot?, i zakwaszanie go w Pesach zakazane jest przez Tor?. Pomimo, i? pozostali uczeni rabini z tamtych czas?w byli w tej sprawie innego zdania, i pozwalali oni na gotowanie i spo?ywanie kitnijot w czasie Pesach, a Gemara opowiada o tym jak Raba, wielki Amoraita, spo?ywa? ry? w czasie Sederu, niemniej jednak owe spo?eczno?ci obawia?y si? tego, o czym m?wi? rabin Johanan ben Nuri.
*
Jakie produkty podpadaj? pod zakaz spo?ywania kitnijot?
Lista jest d?uga, i obejmuje np: groch, ciecierzyca, kozieradka, nasiona s?onecznika, gryka,soja, soczewica, fasola, sezam, kukurydza, i wiele innych.
ReMa zakazuje spo?ywania musztardy (Szulchan Aruch 464,1), pomimo i? ziarna gorczycy nie s? same w sobie kitnijot, ale rosn? one w str?kach takich jak kitnijot.
Nasiona takie jak kolendra czy any?, s? dozwolone przez Rabina Remu i nie s? uwa?ane za kitnijot.
Istnieje wiele innych produkt?w, co do kt?rych istnia? sp?r pomi?dzy rabinami, czy zaliczaj? si? one do kitnijot czy nie, jak np. orzeszki ziemne, czosnek, quinoa i inne (by? czas, ?e zastanawiano si? nawet nad ziemniakiem) i generalnie decyduj?cy jest tu lokalny minhag, to jak stanowi zwyczaj w danym miejscu.
*
Minhag ?kitnijot? dotyczy jedynie zakazu spo?ywania w czasie Pesach, natomiast je?li chodzi o zakaz ?widzenia? czy mo?liwo?ci ?znalezienia?, nie istnieje taki zakaz, dlatego te? nie jest zabronione przechowywanie kitnijot w czasie Pesach.
*
Je?li chodzi o zakaz wyci?gania innych korzy?ci czy przyjemno?ci z kitnijot, to taki zakaz nie istnieje (zakaz ten istnieje w odniesieniu do 5 zakazanych rodzaj?w zb??), st?d te? ReMa zwyk? by? zapala? w Pesach ?wiece wykonane z produkt?w kitnijot, i jest to dozwolone.
Istnia?y te? opinie, i? nale?a?oby rozszerzy? pozwolenie dotycz?ce olej?w z kitnijot nie tylko na wykorzystywanie ich do wyrobu ?wiec itp, dla przyjemno?ci, ale i do spo?ycia, argumentuj?c, i? zakaz dotyczy spo?ycia podstawowej formy kitnijot (=ziarna) , a nie ich pochodnych, jak np. olej czy puder, kt?rych zakaz ten nie dotyczy. Opinia ta jednak nie zosta?a zaakceptowana jako praktyczna chalacha.
*
ReMa dozwala r?wnie? na spo?ycie potraw, kt?re przez przypadek wesz?y w kontakt z kitnijot, oto s?owa Rabina Remu: ?poprostu, zakaz nie obejmuje sytuacji ?bediawad?, je?li wpad?y do potrawy.?
Innymi s?owy ? potrawa, kt?ra przez przypadek wesz?a w kontakt z kitnijot podczas gotowania, czy b?dzie to fasola, ziarna, czy olej ? pozostaje koszern? potraw? i mo?na j? spo?ywa? w Pesach.
Generalnie, podobnie jak w przypadku wszystkich innych chalachicznych zakaz?w, istnieje zasada anulowania oparta na podstawie ?nieistotno?ci?, tzn. je?li ilo?? jedzenia koszernego przypadaj?cego na jedzenie niekoszerne jest w relacji 60:1, jedzenie koszerne ?uniewa?nia? jedzenie niekoszerne.
Co okre?la mo?liwo?? dokonania ?uniewa?nienia? knijot w koszernym jedzeniu na Pesach?
Niekt?rzy twierdz?, ?e relacja musi by? 60 do 1, jak w przypadku innych uniewa?nie?. Jednak s? tacy poskim (p??niejsi), kt?rzy z owego zdania Rabina Remu: ?zakaz nie obejmuje sytuacji ?bediawad?, je?li wpad?y do potrawy? wnioskuj?, i? chodzi o zwyk?? wi?kszo??, tzn je?li wi?kszo?? potrawy to nie knijot, wystarczy to do uniewa?nienia knijot, jakie w potrawie tej si? znajduj?, i mo?na tak? potraw? spo?ywa? w Pesach. Naturalnie, tak jak w przypadku ka?dego innego uniewa?nienia, je?li mo?liwe jest wyodr?bnienie knijot z reszty potrawy ? nale?y je oddzieli? i wyj??.
Istnieli poskim, kt?rzy chcieli rozszerzy? owe ?uniewa?nienie? na sytuacj? ?lechatchila?, ?jak np. kiedy wsypujemy m?k? zrobion? z kitnijot do potrawy ? by by?o to dozwolone. Jednak s?owa Rabina Remu, o ?oleju, kt?ry wla? si?? i ?kitnijot, kt?re ?przez przypadek wesz?y w kontakt?, odnosz? si? do sytuacji ?bediawad?, ?ju? po fakcie?, kiedy olej ju? wpad?, przypadkowo a nie lechatchila, intencjonalnie.
Istnieje du?o wi?cej praw zwi?zanych z tym minhagiem, jednak nam wystarczy na razie tyle.