Kt?r? z cha?ek nale?y pokroi??
Parsza na ten tydzie? opowiada o mannie ? po?ywieniu z niebios, pojawiaj?cym si? codziennie rano w ilo?ci okre?lonej na potrzeby dnia, i tylko raz w tygodniu, w pi?tek rano, manna pojawia?a si? w podw?jnej ilo?ci, wystarczaj?cej na zar?wno pi?tek jak i sobot? –
?Haszem powiedzia? w?wczas do Moj?esza: “Oto ze?l? wam chleb z nieba, na kszta?t deszczu. I b?dzie wychodzi? lud, i ka?dego dnia b?dzie zbiera? wed?ug potrzeby dziennej…?Lecz w dniu sz?stym zrobi? zapas tego, co przynios?, a b?dzie to podw?jna ilo?? tego, co b?d? zbiera? codziennie.? (Szemot 16: 4-5)
?W sz?stym za? dniu zbierali podw?jn? ilo?? po?ywienia, dwa omery na ka?dego. I przybyli wszyscy prze?o?eni zgromadzenia, i donie?li to Moj?eszowi.??A on rzek? do nich: ?Oto, co Haszem chcia? wam powiedzie?: Dniem ?wi?tym spoczynku, Szabatem po?wi?conym dla Haszem, jest dzie? jutrzejszy. Upieczcie, co chcecie upiec, i ugotujcie, co chcecie ugotowa?. Wszystko za?, co wam zbywa, od???cie na dzie? nast?pny?.??I od?o?yli na nast?pny dzie? wed?ug nakazu Moj?esza. I nie nast?pi?o gnicie, ani te? nie tworzy?y si? tam robaki.?Moj?esz powiedzia?: ?Jedzcie to dzisiaj, albowiem dzisiaj jest Szabat ku czci Wiekuistego! Dzisiaj nie znajdziecie tego na polu.??Przez sze?? dni mo?ecie zbiera?, jednak w dniu si?dmym jest szabat i nie b?dzie nic tego dnia?.?? (Szemot 16: 22-26)
W oparciu o te s?owa Tory istnieje halacha, wedle kt?rej, podczas Szabatu, nale?y b?ogos?awi? dwa bochenki chleba ? ?lechem miszna?, brach? ?hamoci?, w odr??nieniu od zwyk?ego dnia tygodnia, kiedy to b?ogos?awimy jedynie jeden bochenek chleba.
Tak czytamy w Gemarze ?
?R. Abba powiedzia?: W Szabat nale?y od?ama? z dw?ch bochenk?w chleba. Z jakiego powodu? Pismo m?wi o ?podw?jnym chlebie? (Szemot 16:22).? (Brachot 39b)
*
Czy trzeba od?ama? z/ pokroi? oba bochenki?
Gemara pisze ?
?R. Aszi powiedzia?: Widzia?em jak R. Kahana wzi?? dwa i z?ama? jeden.? (Brachot 39b)
Innymi s?owy, wystarczy pokroi? jeden bochenek.
Gemara kontynuuje ?
?R. Zera zwyk? by? odrywa? [kawa?ek chleba] wystarczaj?cy na ca?y posi?ek [w Szabat]. Rzek? Rabina do R. Aszi: Czy to nie wygl?da na chciwo??? On odpar?: Jako ?e ka?dego innego dnia, on nie dzia?a w ten spos?b, a tego dnia dzia?a w ten spos?b, nie wygl?da to na chciwo??.?(Brachot 39b)
Czy intencj? Rabina Zery jest naucza? nas, by kroi? oba kawa?ki chleba?
W istocie, istnieli uczeni rabini, kt?rzy rozumieli owe s?owa Gemary w?a?nie w taki spos?b. Jednak Szulchan Aruch stwierdza, ?e ?Nie ma niezgody pomi?dzy Rabinem Zera a Rabinem Aszi?. W zwi?zku z czym, Szulchan Aruch ustanawia ?
?Bierzemy oba bochenki , trzymaj?c w r?kach jeden bochenek nad drugim i ?amiemy ten z do?u.? (Szulchan Aruch, Orech Chaim, Chilchot Szabat 274, 1)
Innymi s?owy ? wypowiadaj?c b?ogos?awie?stwo, w r?kach trzymamy obie szabatowe cha?ki? i b?ogos?awie?stwo odnosi si? do obu z nich, jednak kroimi tylko jedn?. Zaczynamy od tej z do?u.
Bach (?Bait Hadasz?, Rabin Joel Sirkes) nie zgadza si? z tymi s?owami i twierdzi, ?e orzeczenie Szulchan Aruch sprzeczne jest z talmudyczn? zasad?:
?R. Simeon b. Lakisz powiedzia?: Nie mo?na prze?o?y? na p??niej nakazu (musi by? wykonany w tej kolejno?ci). ? (Psachim 64b i dalej).
Bach wnioskuje z tego, i? zawsze nale?y realizowa? pierwsz? micw?, a nie przechodzi? ponad ni? i wykonywa? kolejn?, bez zrealizowania pierwszej w kolejno?ci. Dlatego te?, nale?y najpierw pokroi? ?g?rn? cha?k?, jako ?e g?rna cha?ka stanowi, dla kroj?cej r?ki, pierwsz? micw?.
*
Rabin Remu zgadza si? z opini? Szulchan Aruch, m?wi?c? o tym, ?e kroi? nale?y rozpoczynaj?c od dolnej cha?ki, jednak ogranicza stosowanie tej zasady jedynie do pi?tku wiecz?r, podczas gdy je?li chodzi o posi?ek w Szabat podczas dnia, lub w inne ?wi?to, ReMa twierdzi, i? nale?y zaczyna? kroi? z g?rnej cha?ki ?
?W?a?nie w noc Szabatow? [zaczynamy od dolnej], jednak w Szabat za dnia lub w noc Jom Tow, zaczynamy od g?rnej.?
ReMa dodaje: ?A powodem jest tutaj Kaba?a. Chalacha nie ma ?adnej opinii na ten temat, wszystko to ukryte kabalistyczne przes?anki.”
*
Generalnie rzecz bior?c, w przypadkach kiedy istnieje sprzeczno?? pomi?dzy orzeczeniami chalachy a orzeczeniami kaba?y, opinia chalachy przewa?a, a opinia kaba?y jest ignorowana. W istocie, prawdopodobnie zar?wno Szulchan Aruch jak i Rabin Remu, nie widzieli w tym jednak przypadku problemu natury chalachicznej. Nasuwa si? tu jednak, w zwi?zku z tym pytanie ?
Dlaczego Rabin Josef Karo i ReMa nie obawiali si? wog?le talmudycznej zasady: ?Nie mo?na prze?o?y? na p??niej nakazu?, o kt?rym wspomina? Bach?
Odpowied? ?
Zasada ta stosuje si? jedynie do sytuacji w kt?rych mamy do czynienia z dwoma przykazaniami i zmagamy si? z pytaniem, kt?re przykazanie nale?y wype?ni? najpierw, a kt?re jako drugie. Je?li jednak mamy do czynienia tylko z jedn? micw? ? zasada ta nie ma zastosowania.
Przyk?ad: talit i tefilin. M??czyzna przygotowuj?cy si? do porannej modlitwy. Ma on owina? si? w talit i za?o?y? tefilin. Najpierw talit, a potem tefilin. Nale?y zachowa? ?w porz?dek. Dlatego te? chalacha ustanawia, i? nale?y w?o?y? do torby najpier tefilin a potem talit, tak by otwieraj?c torb?, u g?ry znajdowa? si? talit,? i to on by? jako pierwszy wyci?gni?ty. Poniewa?, je?li u g?ry znajdowa?by si? tefilin, to on stanowi?by pierwsz? micw? i musia?by by? jako pierwszy za?o?ony.
Ma to jednak znaczenie jedynie, gdy mamy wype?ni? obie micwy naraz. W sytuacji, gdy mamy do za?o?enia jedynie tefilin, nie ma znaczenia, w jakiej kolejno?ci w?o?ymy tefilin i talit do torby i to, ?e ominiemy talit.
W omawianym przez nas przypadku, wykona? nale?y jedynie jedn? micw?, tzn. pokroi? jedn? z cha?ek. Je?li wi?c wybierzemy doln? cha?k?, nie ma problemu z omini?ciem g?rnej, co do kt?rej nie obowi?zuje nas pokrojenie jej jako micwy.
Je?li chcemy wype?ni? micw? na obu cha?kach (jak mia? w zwyczaju Raszel ? Rabin Szlomo Luria z Lublina, czy te? Ha-Szela ? ?Sznej Luchot Habrit?, Rabin Jeszaja Horowitz, jeden z najwi?kszych aszkenazyjskich kabalist?w), zasada cytowana przez Bacha b?dzie tu obowi?zywa?, zgodnie z kt?r? nale?y najpierw po?ama?/pokroi? g?rn? cha?k?. Tak by nie ??prze?o?y? na p??niej nakazu?.
*
Dlaczego ani Szulchan Aruch ani ReMa nie nakazali obj?? micw? obu cha?ek?
Tora powiedzia?a ?
?W sz?stym za? dniu zbierali podw?jn? ilo?? po?ywienia…? (Szemot 16:22) Zebrane po?ywienie by?o w ilo?ci podw?jnej, jednak jego spo?ycie zosta?o podzielone na dwa dni ? na pi?tek i sobot? (nie mo?na bowiem oczekiwa? od cz?owieka, by jad? on podw?jnie danego dnia ? nawet je?li ma on ?dodatkow? dusz??…), dlatego te? ?lechem miszna?, dwie cha?ki ? jedynie trzymamy obie w r?kach, jednak kroimy tylko jedn?, t? z kt?rej b?dziemy spo?ywa?.
*
Co stanowi ?w kabalistyczny pow?d, dla kt?rego Rabin Remu rozr??nia pomi?dzy sposobem krojenia w szabatowy, pi?tkowy wiecz?r a sposobem krojenia w szabatowy dzie??
Nie odpowiemy tu wprost na to pytanie, jednak jako sugesti? odpowiedzi, zacytujemy fragment Ksi?gi Zohar –
? W Ksi?dze Raw Humny napisane jest: ?chleb szabatowy, zawieraj?cy podw?jn? rozkosz, jak napisane jest, ?W sz?stym za? dniu zbierali podw?jn? ilo?? po?ywienia?(Szemot 16:22). ?podw?jn? ilo?? po?ywienia? stanowi? dwa bochenki chleba ? jeden z nieba, drugi z ziemi. Nazywa si? to ?Chleb rozkoszy?. Jednak bez po??czenia z chlebem z nieba, chleb z ziemi jest chlebem udr?ki. W trakcie Szabatu, chleb u do?u miesza si? z chlebem u g?ry, i dolny b?ogos?awiony jest dzi?ki g?rnemu. To w?a?nie jest ?podw?jna ilo?? po?ywienia?. (Zohar Wajechi 754)
Dwie cha?ki reprezentuj? dwa bochenki chleba (z nieba i ziemi): ?chleb z nieba? ? to g?rna cha?ka. A ?chleb z ziemi? to cha?ka dolna. Je?li chodzi o kabalistyczn? symbolik?, to symbolizuj? one: cha?ka g?rna – dukra (= m?ska), a cha?ka dolna ? nukba (?e?ska). Istnieje r??nica pomi?dzy posi?kiem w wiecz?r szabatowy i w dzie?, r??nica ta nie dotyczy jedynie r??nicy czasu, lecz tak?e tego, kt?ra z cha?ek dominuje w danym czasie ? twierdzi ReMa ? ?chleb z nieba? (rankiem) czy ?chleb z ziemi? (wieczorem). Nie b?dziemy dalej dr??y? ju? tego tematu jednak, gdy? je?li chodzi o s?owa kaba?y, obowi?zuj?c? zasad? jest skromno??.
?***
Wspominjmy jeszcze na koniec o minhagu sefardyjskich kabalist?w ? zwi?zanym z tradycj? ich kaba?y ? wedle kt?rego sefardyjczycy nie k?ad? cha?ek jedna na drugiej, lecz trzymaj? jedn? cha?k? obok drugiej (w taki spos?b, ?e z??czone s? one swoimi spodami) i tak recytuj? b?ogos?awie?stwa, unikaj?c wog?le pytania o to, czy zaczyna? krojenie od dolnej czy g?rnej cha?ki.