?Pami?taj na dzie? Szabatu, aby? go ?wi?ci?. Sze?? dni pracuj i wykonuj robot? swoj?. Ale dzie? si?dmy Szabat Wiekuistemu, Bogu twojemu: nie czy? ?adnej roboty…? (Szemot 20:8-10)
Najwi?kszym problemem dla ?yd?w, zwi?zanym z trzymaniem Szabatu jest gotowanie. A raczej nie samo gotowanie, bo ugotowa? mo?na przed Szabatem, ile utrzymanie przygotowanego jedzenia w odpowiedniej temperaturze przez ca?y Szabat. Poniewa?, jak wiadomo, Szabat by? nam dany jako dzie? przyjemno?ci, a nie zmartwie?, jedzenie wi?c powinni?my spo?ywa? na ciep?o. Spo?eczno?ci ?ydowskie mia?y zawsze w zwyczaju spo?ywa? ciep?e posi?ki w Szabatowe po?udnie (po porannej modlitwie). Ka?da kehila mia?a sw?j tradycyjny ?gulasz? ? czulent (u Aszkenazyjczyk?w), dafina i skhina (u Marokajczyk?w), tebit (u Irakijczyk?w) czy te? oszsawo (u ?yd?w z Buhary), i wiele innych odmian.
W temacie gotowania na Szabat powsta?o wiele przepis?w chalachy i owe chalachot (przepisy ?ydowskiego prawa) uwa?ane s? za szczeg?lnie trudne, jako ?e zawieraj? one wiele szczeg???w, a tak?e istnieje wiele r??nic pomi?dzy r??nymi minhagami (zwyczajami r??nych spo?eczno?ci).
*
Zabronione jest wzniecanie ognia w Szabat, dozwolone jest jednak postawienie co? na ogniu w pi?tkowe popo?udnie i pozostawienie go na wolnym ogniu na ca?y Szabat.
Je?li zdejmiemy garnek ze ?r?d?a ciep?a i z powrotem garka tego na miejsce ciep?a nie po?o?ymy ? wszystko b?dzie w porz?dku.
Chalacha dozwala jednak r?wnie?, je?li jest taka potrzeba, by zdj?? garnek z obiektu grzewczego (chodzi o szabatow? plat? lub kuchenk? pokryt? foli? aluminiow? lub nawet poprostu zdj?cie znad ognia), a nast?pnie z powrotem postawi? go na owym obiekcie grzewczym, wszystko jest to mo?liwe jednak jedynie na bardzo restrykcyjnych warunkach.
Przyjrzymy si? dw?m komentarzom Rabina Remu w temacie ?zwr?cenia gotowanej potrawy? na obiekt grzewczy.
I.
Czy istnieje zakaz ?zwr?cenia gotowanej potrawy? w Erew Szabat (w przeddzie? Szabatu)?
Zgodnie z opini? ?Riszonim?, je?li garnek zosta? zdj?ty z obiektu grzewczego w pi?tek wiecz?r (przed rozpocz?ciem Szabatu!), i nie spe?nia on specjalnych warunk?w potrzebnych do? ?zwr?cenia potrawy w Szabat? (warunki te wymienione s? poni?ej w tek?cie) ? zabronione b?dzie postawienie go z powrotem na obiekt grzewczy w Erew Szabat (w przedzie? Szabatu).
Opinia ta nie zosta?a zaakceptowna jako chalacha. ReMa jednak, pomimo ?e r?wnie? odrzuca ten pogl?d, zwraca na opini? t? uwag? i pisze, ?e mimo i? nie istnieje taka chalacha, dodaje: ?Jednak dobrze jest by? ostrym ( ?machmir?) ?tam, gdzie nie ma takiej potrzeby?,
innymi s?owy, zasada dotycz?ca zwrotu gotowanej potrawy na miejsce grzania obowi?zuje, tak?e przed rozpocz?ciem Szabatu. Ale jedynie ?lechatchila? (idealnie), i tylko w sytuacji gdy jest to mo?liwe.
II.
Co stanowi specjalne warunki potrzebne do? ?zwr?cenia potrawy w Szabat??
To d?uga lista ?
1) Potrawa ma by? ju? ugotowana, tzn w takim stanie, ?e nie ma potrzeby ju? jej wi?cej gotowa?.
2) Ogie? jest przykryty, tak, ?e nie ma obawy i? p?omie? zwi?kszy si? lub zmniejszy.
3) Garnek nie jest k?adziony na ziemi.
4) Garnek jest nadal bardzo gor?cy i nie och?adza si? jeszcze.
ReMa dodaje dwa kolejne warunki:
5) Garnek trzymany jest stale w r?kach osoby, kt?ra zdj??a go z ognia (garnek nie jest wypuszczany z r?k).
6) Kiedy garnek jest zdejmowany z urz?dzenia grzewczego, intencj? osoby zdejmuj?cej ma by? zwr?cenie garka na to samo miejsce (na urz?dzenie grzewcze).
Owe warunki s? istotne, gdy? zabronione jest wyjmowa? jedzenie z garka w czasie gdy znajduje si? on na urz?dzeniu grzewczym (blech). Tak wi?c jedyn? mo?liwo?ci? na to, by wzi?? cz??? jedzenia a reszt? pozostawi? w podgrzewanym garku, jest zdj?cie garka z blechu, wyj?cie jedzenia i ponowne po?o?enie garka na blechu.
Szulchan Aruch nie zgadza si? z opini? Rabina Remu i nie nakazuje trzymania si? owych dw?ch warunk?w: ani nie wypuszczania garka z r?k, ani posiadania intencji zwrotu garka w czasie zdejmowania go z urz?dzenia grzewczego.
*
Co stanowi ?r?d?o owej ?machloket? (r??nicy zda?)?
Zobaczmy Gemar? w tym temacie.
Odno?nie warunku numer pi?? ?
?R. Taddai rzek?: Uczymy si?, ?e jedynie je?li on [garnek lub gor?ca woda] wci?? s? w jego r?kach; je?li jednak po?o?ymy go na ziemi, jest zabronione [postawi? go z powrotem na kuchence].? (Szabat 38b)
Rabin Josef Karo i Remu r??nie odczytuj? s?owa Rabina Taddaia ?
ReMa rozumie na podstawie tych s??w, i? garnek nale?y trzyma? w r?kach ca?y czas, gdy? zabronione jest jego stawianie, zar?wno na pod?odze jak i na wszystkich innych rzeczach, np. na stole. Tymczasem R. Josef Karo zrozumia?, i? zabronione jest stawianie garka na pod?odze, jednak zakaz ten nie obejmuje stawiania garka np. na stole, tak wi?c mo?liwe jest wypuszczenie garka z d?oni, i postawienie go na stole czy krze?le.
Innymi s?owy, wed?ug Rabina Josefa Karo wymagane jest tylko jedno z dw?ch, albo 1) trzymanie w r?kach (i nie stawianie na ziemi?), lub 2) postawienie garka na stole (wtedy nie ma potrzeby trzyma? w r?kach). Wed?ug Rabina Remu, wymagane s? oba te warunki, tak?e wykonywane jednocze?nie: 1) trzymanie garka w r?kach, 2) postawienie na stole lub krze?le? (nie na pod?odze).
Oto ?r?d?o r??nicy zda?, w komentarzu rabin?w do Gemary. Nie b?dziemy si? jednak wg??bia? w szczeg??y owej machloket.
Je?li chodzi o warunek numer sze??, w Gemarze wymienione sa dwa przypadki ?
I) Hezekia zauwa?y? w imieniu Abaje: Odno?nie czego m?wisz, ?e je?li wci?? jest w jego r?kach, to jest to dozwolone, – to zosta?o powiedziane tylko wtedy, gdy pierwotn? intencj? by?o zwr?ci? je na miejsce; je?li jednak to nie by?o jego intencj?, jest zabronione. Stad wynika, ?e je?li s? one na ziemi, nawet je?li jego intencj? by?o zwr?ci? je, jest zabronione.
II) Inni stwierdzili: Hezekia zauwa?y? w imieniu Abaje: Odno?nie czego m?wisz, ?e je?li jest na ziemi, to jest zabronione, to zosta?o powiedziane tylko wtedy, gdy jego pierwotn? intencj? nie by?o zwr?ci? je; je?li jednak jego intencj? by?o zwr?ci? je, jest dozwolone. St?d te? wynika, ?e je?li s? w jego r?kach, nawet je?li jego intencj? nie by?o ich zwr?cenie, jest dozwolone.? (Szabat 38b)
Szulchan Aruch pod??y? za drug? opini?. Tymczasem Rabin Remu za pierwsz?, bardziej rygorystyczn?.
Kr?tko m?wi?c, wychodzi na to, ?e ReMa i R. Josef Karo nie zgadzaj? si? ze sob? w dw?ch punktach:
1) Czy postawienie garka na stole lub krze?le postrzegane jest za postawienie na pod?odze, czy trzymanie w r?kach? ReMa ? uwa?a to za postawienie jakby na pod?odze. R. Josef Karo ? uwa?a to, za jakby trzymanie w r?kach.
2) Je?li garnek trzymany jest w r?kach ? czy wymagana jest r?wnie? intencja zwr?cenia garka na miejsce, przy jego zdejmowaniu? ReMa ? wymagana jest intencja. R. Josef Karo ? nie wymagana.
*
Nie s? to wszystkie szczeg??y chalachy na ten temat, jednak nauczyli?my si? zasadniczych aspekt?w chalachy w kwestii ?zwrotu garka w Szabat?.
*