Kiedy usiad?em, by napisa? artyku? do naszego elektrycznego biuletynu, zda?em sobie spraw? z tego, ?e pisz? w dniu 11 Adar ? Jorcajt wielkiego uczonego Rabina Chaima Josefa Dawida Azulay, b?ogos?awionej pami?ci, nazywanego zazwyczaj Chida, od inicja??w swych imion. Podpisywa? on w ten spos?b swe pisma i listy. Chida by? tak bardzo podziwiany w spo?eczno?ci ?ydowskiej, ?e niekt?rzy zwykli byli m?wi?: ?Od Josefa do Josefa, nie by?o nikogo tak wspania?ego jak Josef?.
Pierwszym Josefem o ktorym tutaj mowa to Rabin Josef Karo, autor Szulchan Aruch, a drugim Josefem jest Chida. Chida ?y? w Izraelu w osiemnastym wieku i ju? w wieku 29 lat zosta? mianowany meszulach, czyli emisariuszem izraelskich ?yd?w w Diasporze. Opuszcza? Izrael na trwaj?ce lata wycieczki do Diaspory, gdzie wpaja? ?ydom przekonanie o wa?no?ci ?ydowskiej obecno?ci w Ziemi Izraela i zbiera? pieni?dze na to przedsi?wzi?cie. B?ogos?awiony niesamowit? pami?ci? napisa? blisko 100 ksi??ek, z kt?rych cz??? nigdy nie zosta?a opublikowana. Wiele z jego dzie? zawiera encyklopedyczn? wiedz? na r??ne tematy. Osobi?cie czuj? pewien zwi?zek z Chid?, jako ?e ja r?wnie? przenosi?em si? kilkukrotnie z kraju do kraju by rozpowszechnia? wiedz? o Torze, a tak?e, w pewnym sensie, syjonizm. M?j zwi?zek z Chid? ma r?wnie? nieco specyficzny charakter: jednym z nauczycieli Chidy by? Rabin Isaac HaKohen Rapoport, m?j imiennik. Chida by? ?ydem sefardyjskim od strony ojca, lecz jego matka by?a Aszkenazyjk?, i zosta? nazwany od swego dziadka ze strony matki Rabina Josefa Bialera. Chida w pewnym sensie stanowi? pomost pomi?dzy ?wiatami Sefardyjczyk?w i Aszkenazyjczyk?w.
Wielokrotnie cytowany by? przez najwybitniejszych aszkenazyjskich rabin?w, takich jak Rabin Akiwa Eiger (Pozna? dziewi?tnastego wieku), Rabina Mosze Sofera (Pressburg ? r?wnie? dziewi?tnasty wiek), i Rabina Meira Kagana (zmar? w Raduniu w 1933 roku znany jako Chafetz Chaim, od nazwy swej ksi??ki pod takim tytu?em). Jedno z jego najbardziej monumentalnych dzie? stanowi praca ?Szem HaGedolim? b?d?ca encyklopedi? zawieraj?c? kr?tkie biografie oko?o 1500 rabin?w. Chida podobno napisa? to wszystko z w?asnej pami?ci. Wyobra?cie sobie, ?e jeste?cie obdarzeni tak fenomenalnym umys?em, lecz nie przeznaczacie go do w?asnych zysk?w lecz po?wi?cacie go na upami?tnianie pami?ci o innych! Skromno?? Chidy jest naprawd? imponuj?ca i inspiruj?ca.
Temat skromno?ci przywodzi mi na my?l jedno z najbardziej skromnych ?ydowskich ?wi?t? Purim Katan, czyli Ma?y Purim ? kt?re wypada w najbli?szy pi?tek. Co to takiego ? Purim Katan? Przyjrzyjmy si? najpierw kontekstowi. Znajdujemy si? obecnie w ?ydowskim roku przest?pnym, co oznacza ?e rok ma trzyna?cie, nie dwana?cie miesi?cy, co daje nam dwa miesi?ce Adar, czyli Adar Alef i Adar Bet, zamiast jednego tylko miesi?ca Adar. Poniewa? ?wi?to Purim ?wi?towane jest 14 i 15 Adar, powstaje pytanie co powinni?my robi? podczas przest?pnych lat. Talmud zada? ju? i odpowiedzia? na to pytanie, m?wi?c ?e ?wi?tujemy Purim w Adar Bet, w zwi?zku z konieczno?ci? po??czenia odkupienia Purim z odkupieniem Pesach, kt?re wypada dok?adnie miesi?c po Adar Bet. Robimy wi?c tak pomimo faktu, ?e Talmud Jerozolimski informuje, ?e historia purimowa mia?a miejsce w trakcie roku przest?pnego i w rzeczywisto?ci wydarzy?a si? podczas Adar Alef!
W ka?dym razie, kiedy zwracamy si? do ostatniego paragrafu Szulchan Aruch – jego cz??ci zwanej Orach Chaim (= codzienne ?ycie), dowiadujemy si?, ?e chalachiczne implikacje dla Purim Katan prawie nie istniej?. W Purim Katan nie czytamy pokutnych modlitw, nie po?cimy i nie m?wimy ?a?obnych m?w. To wszystko. ReMa (Rabin Mosze Iserless; Krak?w szestnastego wieku) zwraca uwag?, ?e istnieje chalachiczna opinia, kt?ra zobowi?zuje nas do ?wi?towania Purim Katan, jednak nawet Aszkenazyjczycy nie przestrzegaj? tego zapisu. ReMa podsumowuje m?wi?c, ?e dobrze jest zje?? wi?cej i wypi? w Purim Katan, po to by wype?nieni? zalecenia surowej opinii; nast?pnie ko?czy Szulchan Aruch Orech Chaim cytuj?c drug? cz??? Ksi?gi Przys??w 15:15 (?Wszystkie dni s? z?e dla nieszcz??liwego, serce szcz??liwe to uczta wieczysta?). Raszi informuje nas, ?e s?owa ?serce szcz??liwe to uczta wieczysta? uczy nas tego, czego Rabini uczyli nas w Pirkei Awot 4: ?Kto jest bogaty? Ten, kto raduje si? ze swego losu?. Talmud daje nam jednak inn? interpretacj?. Napisane jest (traktat Sanhedryn, 101a): ?Rabin Zeira powiedzia? w imieniu Rawa: Co rozumiemy przez ?Wszystkie dni s? z?e dla nieszcz??liwego losu?? Odnosi si? to do student?w Gemary; ?serce szcz??liwe to uczta wieczysta? odnosi si? natomiast do student?w Miszny. Rawa odwraca ow? interpretacj?. ?Miszna napisana jest w jasny spos?b i jej zrozumienie jest proste. Gemara ze sw? wielowarstwow? logik?, z drugiej strony, jest bardzo skomplikowana, i czasami bardzo frustruj?ce mo?e by? g?owi? si? nad jej wszystkimi argumentacjami. Dlatego te? Rabin Zeira postrzega student?w Gemary jako tych ?nieszcz??liwych?, podczas gdy student?w Miszny jako tych maj?cych ?wieczyst? uczt??. Rawa, tymczasem, postrzega co? zupe?nie przeciwnego. Podczas gdy tekstualne znaczenie Miszny jest ca?kiem ?atwe do zrozumienia, wyja?nia ono nic ponad swe proste znaczenie i nie zawiera ?adnej logicznej g??bi, sprawiaj?c, ?e niemo?liwe jest, by naprawd? dowiedzie? si? co robi? w razie zastosowania zapis?w Miszny. ?adna sytuacja z prawdziwego ?ycia nie jest tak prosta jak prosta jest Miszna! Rawa uczy nas, ?e studiowanie samej Miszny powoduje w?tpliwo?ci i niepewno?ci, i to tak naprawd? stanowi prawdziwe ?nieszcz??cie?. Podczas gdy prawd? jest, ?e prawdziwym wyzwaniem jest by zrozumie? tekst Gemary, zapewnia on g??bi? i logik?, i dlatego te? stanowi on ?wieczyst? uczt??.
By? mo?e inspiracj? owej interpretacji Rawa by? werset w Ksi?dze Przys??w 15:30, gdzie czytamy: ?Jasne oczy raduj? serce?. Mecudat Tzion (Rabin Dawid i jego syn Rabin Hilel Altszuler, Praga, XVII/XVIII wiek) komentuje: ?Nie istnieje wi?ksze szcz??cie od wyjasnienia w?tpliwo?ci?. Studiowanie Gemary w istocie mo?e stanowi? trudno??, jednak przynosi ono ostatecznie rozwianie w?tpliwo?ci. To z kolei prowadzi nas z powrotem do historii Purim.
W Torze (Szemot 17) spotykamy przodk?w z?ego Hamana z purimowej historii ? Amalekit?w. W Szemot 17:7 Izraelici m?wi?: ?Czy Haszem jest po?r?d nas czy nie?? W nast?pnym wersecie dowiadujemy si?, kto sprowadzi? na nich takie w?tpliwo?ci ? ?Wtedy przyby? Amalek i walczy? z Israelem w Refidim?. Nasi Rabini ucz?, ?e duchowa charakterystyka Amalekit?w nakierowana jest na ?och?adzanie? jakiejkolwiek religijnej pasji czy religijnego zapa?u, jaki mo?e posiada? dana osoba. Moj?esz nawi?zuje do tego w swej ostatniej przemowie do Izraelit?w (Sefer Dwarim 25:17-18) ? ?Pomnij, co uczyni? Ci Amalek na drodze, gdy?cie wyszli z Egiptu. Jako ci? napad? na drodze, i pozabija? wszystkich ci?gn?cych w nie?adzie za tob?, gdy? znu?ony by? i strudzony, – a nie obawia? si? B-ga?. Wyra?enie ?jako ci? napad? na drodze? w j?zyku hebrajskim ?aszer korcha baderech? ??? ??? ???? mo?e by? t?umaczone tak?e jako ?jako ci? och?odzi? na drodze?. Niebezpiecze?stwo zwi?zanie z Amalekiem i Hamanem w historii purimowej jest wci?? aktualne w naszych czasach, mo?e nawet bardziej ni? kiedykolwiek wcze?niej. Musimy by? ostro?ni, uwa?a? by nasz zwi?zek z Haszem ?nie wystudzi? si??. Nie ingorujmy wi?c Purim Katan, i wykorzystajmy go jako sposobno?? na wzmocnienie nas samych i dodanie wigoru naszemu ?yciu i naszej relacji z Haszem i z ka?dym z nas. Chag Purim Katan Sameach! Radosnego Purim Katan!