Cz??? I
Z jakiego powodu ?wi?tujemy Purim? W jaki spos?b ?wi?tujemy Purim? Znamy histori? Megilii i jestemy ?wiadomi tego co jemy, s?odyczy, tego ?e czytamy Megil? i tak dalej, ale czy to wszystko na temat Purim? Czy to ?ydowskie ?wieto ogranicza si? jedynie do jedzenia i radowania si?, imprezowania? Dlaczego nie istnieje ?aden duchowy aspekt zwi?zany z tym ?wi?tem?
Taanit Ester
Rozpoczniemy nasz? dyskusj? nie od samego Purim ? czternastego Adar ? ale od dnia poprzedniego. Nazywamy ten dzie? Taanit Ester. Interesuj?ca sprawa z tym postem. Po pierwsze, istnieje zasada, ?e w przeddzie? ?wi?t nie po?cimy; jako ?e dni te otrzymuj? troch? ?wi?tecznego charakteru: zakazane jest odmawianie m?w ?a?obnych, itp. Z jakiego wi?c powodu Rabini ustanowili trzynasty dzie? miesi?ca Adar, dniem postu? Po drugie, jaki jest pow?d dla kt?rego po?cimy tego dnia? Czy po to, by okaza? poczucie solidarno?ci z Ester?, kt?ra po?ci?a? Je?li tak, to czemu nie po?cimy przez trzy dni, tak jak robi?a to Estera?
Je?li jednak powodem dla kt?rego po?cimy ma by? to, ?eby pokaza?, ?e ?ydzi zaczeli wtedy walczy? i potrzebowali w zwi?zku z tym boskiego mi?osierdzia, dlaczego nie ustanowi? dnia specjalnych modlitw i pokuty zamiast postu? Co wi?cej, dlaczego post ten jest s?abszy ni? pozosta?e posty w kalendarzu? Wed?ug Halachy bowiem, kobiety w ci??y i karmi?ce matki nie musz? po?ci?. Nawet osoby z bol?c? g?ow? zwolnione s? z trzymania postu, post ten ma bowiem mniejsz? wag? ni? pozosta?e. Je?li jest to prawdziwy post, wszyscy powinni go trzyma?. Je?li jednak jest to ma?o istotny post, po co wog?le utrzymywa? taki dzie? postu?
Picie i Poszczenie, Jedzenie i Przebieranie si?
Przechodz?c do w?a?ciwego dnia Purim, skupimy si? na Megili, na dodatkowych przykazaniach obowi?zuj?cych tego dnia ? ?wi?teczny posi?ek, dawanie podarunk?w, upijanie si? (od kiedy to ?ydzi maj? obowi?zek si? upija??) i dawanie datk?w dla biednych. Czego? brakuje na tej li?cie aktywno?ci, czego? Ach tak, Boga! Nie tylko nie znajdziemy imienia Boga w Megili, mamy omija? Jego imi? w ?wi?tecznych modlitwach.
Zwr??my uwage na to, ?e nie recytujemy Halel, pochwalnej Bogu cz??ci modlitwy, nie odnosimy si? do ?adnego aspektu duchowego tego dnia (w odr??nieniu do Chanuki, gdzie m?wimy zar?wno o bitwie jak i o ?wiatle), i nie dodajemy ?adnych specjalnych modlitw, kt?re zawiara?yby imi? Boga! Podobnie jak nie znajdziemy w Megili ?adnego odniesienia do Boga, tak?e w Al Hanisim ? modlitwie m?wi?cej o cudach jakie spotka?y ?yd?w w czasie ?wi?t Chanuka i Purim ? imi? Boga si? nie pojawia. Sk?d to odrzucenie?
Maskarada
Z jakiego powodu przebieramy si? w Purim? Fakt, ?e jest to bardzo mi?a tradycja dla naszych dzieci, wci?? jednak mnie ona zadziwia. Czy robimy to dlatego, ?e chcemy wygl?da? jak Mordechaj i Estera, biblijni bohaterowie? Je?li tak, to dlaczego nie robimy tego samego dla Judy Makabeusza, czy dla Chany i jej siedmiu syn?w? A mo?e dlatego, ?e staramy si? przekaza? ?maskarad?? emocji? ?Odmian? losu?? Czy poprostu pod??amy za s?owami Megili ? wenahafoch hu ? i musimy przewr?ci? wszystko do g?ry nogami? Tak czy inaczej, jest to dosy? dziwny zwyczaj je?li chodzi o ?wi?ta ?ydowskie. I dlaczego obowi?zuje w?a?nie w ?wi?to Purim?
Ca?a Megila
Docieramy w ko?cu do centrum naszej uwagi ? Megili. Talmudyczni Rabini prowadzili dziwn? debat? na temat tego czy ?Ksi?ga Estery,? posiada tak? sam? ?wi?to?? jak inne ksi?gi Tanachu. (Ester ejna metama et hajadajim TB Megila 7a). Inni kwestionuj? to, czy ksi?ga ta zosta?a napisana z ?ruach hakodesz?, z bosk? m?dro?ci?. Od kiedy to Rabini kwestionuj? ?wi?to?? kt?rejkolwiek z ksi?g Tanachu?
Mo?na jednak zrozumie? niepewne uczucia rabin?w zwi?zanych z t? ksi??k?. Po pierwsze, jak ju? m?wili?my, imi? Boga si? w niej nie pojawia. Po drugie, nawet imiona Mordechaja i Estery nie pojawiaj? si? w pierwszym rozdziale. Dlaczego tak wiele pobocznych informacji zawartych jest w tej historii? Dlaczego musimy sie najpierw uczy? na temat polityki wewn?trznej kr?lestwa Ahaszwerosza i zawi?o?ci dyplomacji kr?la? O co chodzi, ponadto, z ostatnim rozdzia?em Megili? Dlaczego Megila ko?czy si? s?owami o tym, ?e Achaszwerosz narzuci? podatki wszystkim mieszka?com swych ziem? Czy to stosowny spos?b by ko?czy? nasz? histori??
Wydaje si?, ?e w pewnych momentach historii gubimy czasem ?wiadomo??, ?e to ?dwar haszem? ? s?owo Haszem. Po co te wszystkie informacje nie maj?ce nic wsp?lnego z ?ydami?
Inna dziwna rzecz dotyczy Miszny 19a. Rabini debatuj? w niej, jak? cz??? Megili nale?y przeczyta?, by wype?ni? przykazanie. Od kiedy czytamy jedynie cz??? historii? Kiedy czytamy jak?kolwiek inn? Megil? (Pesach ? Szir Haszirim; Szawuot- Rut; Sukkot-Kohelet; Tisza BeAw ? Eicha) czytamy j? w ca?o?ci, natomiast w tym wypadku ma miejsce debata czy czyta? j? w ca?o?ci, czy nie.
Raw Meir twierdzi, ?e ca?? Megil?, Raw Jehuda, ?e tylko od ?Isz Jehudi?, Raw Josi twierdzi, ?e od ?Achar Hadwarim haele?, a na ko?cu Raszbi m?wi, ?e od ?Balajla hahu?.
Mo?emy zanalizowa? debat? w taki spos?b. Rabini dyskutowali na temat tego, o kim tak naprawd? jest Megila. Raw Jehuda twierdzi ?e o ?ydach, jak ka?da inna ksi?ga w Tanachu. Raw Josi twierdzi, ?e Megila jest o Hamanie, naszym wrogu. Raszbi twierdzi, ?e jest o Bogu, jako ?e zaczyna si? wtedy gdy Ahaszwerosz nie mo?e nagle zasn?? i przywo?uje ksi?g? wspomnie?. Raw Meir z kolei twierdzi, ?e historia jest o wszystkich, o Ahaszweroszu, Hamanie i jego rodzinie, Mordechaju i Esterze i o Bogu r?wnie?.
A ty jak uwa?asz, o kim jest Megila i historia Purimu?
Kto nada? imi? temu ?wi?tu?
Ci z was, kt?rzy nie zgadzaj? si? ze opini?, ?e Purim to ?wi?to o naszych wrogach, rozwa?cie takie oto fakty. ?wi?to nazywa si? Purim. Czy nie jest to troch? dziwne? Kto wywo?a? ?pur? czyli ci?gni?cie los?w? Haman! Tak, wiem ?e to Megila m?wi, ?e te dni nazywane s? Purim, w zwi?zku z ?pur?, loteri? kt?ra mia?a ustanowi? upadek ?ydowskiego ludu a okaza?a si? by? ich zwyci?stwem. Ale co tak naprawd? by?o tym wielkim zwyci?stwem? I dlaczego wci?? nazywamy te dni tak, jak nazwa? je Haman?
Pesach ma sw? nazw? na pami?tk? cud?w Bo?ej opatrzno?ci, jakie mia?y miejsce nad ?ydowskimi domami. Sukot r?wnie? odzwierciedla po??czenie z Bogiem. Nazwa Chanuka przywo?uje zar?wno militarny ob?z jak i ?Chanukat hamizbeach? ? ponowne po?wi?cenie ?wi?tyni. Dlaczego wi?c wybieramy imi? tak bardzo zwi?zane z Hamanem, z blisk? destrukcj?, katastrof?, kt?ra mog?a si? wydarzy?, lecz jednak si? nie wydarzy?a. Naprawd? nie ma czego? bardziej optymistycznego? Nie mogliby?my znale?? nazwy zwi?zanej bardziej z czym? ?ydowskim?
Wszystkie moje pytania zmierzaj? w jednym kierunku. To troch? ironiczne, ?e ?wi?to kt?re ma by? najrado?niejsze, najszcz??liwsze ze wszystkich ?wi?t w ?ydowskim kalendarzu:
a) Zajmuje si? tak przyziemnymi, ludzkimi zachowaniami, i
b) ?wi?tuje dzie?, kt?ry mia? by? przeznaczony jako dzie? naszego zniszczenia, jednak ostatecznie nim nie by?.
Dlaczego w og?le ?wi?tujemy ten dzie?, i to z tak? intensywno?ci? i rozmachem? Sekret tkwi w g??bszym zrozumieniu ?yd?w z Persji tamtych czas?w, a tak?e w docenieniu ca?o?ci Megili jak i wyj?tkowo?ci imienia ?wi?ta.
Sekret Taanit Ester
By? mo?e secret tego najdziwniejszego ze wszystkich ?wi?t tkwi w odpowiedzi na pierwsze pytanie ? dlaczego istnieje post Estery? Generalnie znane s? dwa podej?cia do tego dnia postu. Mo?emy uzna? go za co? poprzedzaj?cego, podre?laj?cego efekt – w celu uzyskania dnia rado?ci, musimy przej?? przez dzie? postu i modlitwy. Jeden smutny dzie?, aby doceni? szcz??liwy dzie?.
Druga mo?liwo?? jest taka, ?e Taanit Ester jest integraln? cz??ci? samego dnia Purim ? chodzi o co? takiego jak jedno ?wi?to o dw?ch wymiarach, gdzie jeden wymiar przejawia si? w poszczeniu, a inny w ?wi?towaniu. Oczywiste pytanie, kt?re nale?a?oby zada? to dlaczego smutek ma by? elementem ?wi?ta Purim?
S?dz?, ?e Megila zawiera pewne uktyte przes?anie, b?d?ce biblijnym bardzo subtelnym komentarzem. Owo przes?anie brzmi ? wy, ?ydzi, zdecydowali?cie si? ?y? na wygnaniu. Zdj?ta zosta?a ju? z was kara, min??o siedemdziesi?t i proroctwo si? spe?ni?o – ?ydzi mog? wr?ci? do swej ojczyzny i odbudowa? ?wi?tyni?. Perscy ?ydzi jednak wybrali odrzucenie tego luksusu ? powrotu do Erec Israel, i zamiast pragn?? by mieszka? w swej stolicy – Jerozolimie, pragn?li by mieszka? w Stolicy Suszan.
?piewamy wszyscy s?owa w pogrubionej trzcionce, Isz Jehudi haja beSzuszan Habira…aszer Hegla MeJeruszalajim…? ?ydowski cz?owiek by? w stolicy Szuszan…zosta? wygnany na wielkie wygnanie z Jerozolimy…? Megila nie ko?czy si? jednak s?owami ? ?lecz mimo, ?e ?ydom pozwolone by?o wr?ci?, wci?? tam byli, ?ydzi wci?? tam byli, i tak zaczyna sie ta historia…
Rado?? na Wygnaniu
W Megili zawarte jest wyra?ne cho? subtelne pot?pienie Ludu Izraela, kt?ry wybra? to, by nie wraca? do bezpiecze?stwa i komfortu ?ycia w ziemi Boga i pod Jego opiek?. Podlegaj? kaprysom kr?la i jego ministr?w. Padaj? ofiar? chciwo?ci i w?adzy z?ych ludzi. Poddaj? si? wp?ywom w?adzy i ?wi?t perskiego ludu. Jedynym sposobem na to, by ich pokona?, jest przy??czenie si? do nich.
Jedynym sposobem na to, by Mordechaj m?g? znale?? spos?b na walk? z panuj?cym wok?? niego ukrytym antysemityzmem, jest umieszczenie szpiega w ?rodku kr?lewskiego pa?acu. Mordechaj musi po?wi?ci? sw? siostrzenic? (na ?on? kr?la), aby mie? g?os wewn?trz pa?acu. ?ydzi mieszkaj?cy w Persji musieli przestrzega? polityki, zwyczaj?w wi?kszo?ci, akceptowa? wolno?? ludzi do nienawidzenia i do mobilizowania si?, by ich zniszczy?.Jedynym sposobem obrony by?a ?aska kr?la, lub przez wprowadzenie m??czyzny lub kobiety do kr?lewskich komnat.
Mimo tego wszystkiego, wszystkich tych intryg i owych po?wi?ce?, tych przepychanek, zdo?aj? oni i pozwol? sobie na chwycenie za bro? i podj?cie walki i unikn? bycia zamordowanym. Co wi?cej, ko?cz? z pewnym rodzajem zwyci?stwa. Czy by?o to jednak prawdziwe zwyci?stwo? Czy jest to pow?d do ?wietowania? Do tego by mie? ?wi?to?
Nie ma wzmianki o Bogu, nie ma nic o ?ydowskiej praktyce, wszystko co mamy to znak zapytania. ?w znak zapytania sprawia, ?e zaczynamy zastanawia? si?, co jest z tymi ?ydami.
O czym stanowi przedostani werset Megili? ?Wajasem hamelech Ahaszwerosz mas al haaretz?, kr?l powraca do polityki, podatkowania, ?ydzi maj? chwil? wytchnienia, jednak tylko na na kr?tki czas, po jakim? czasie ?ycie wraca do normy ? normy ?yd?w mieszkaj?cych na wygnaniu.
?wi?to Purim ?wi?tuje zwyci?skie wydarzenie, kt?re mia?o miejsce w Persji oko?o 2500 lat temu – przypomina nam o perypetiach i presjach ?ycia poza Ziemi? Izraela . Jest to ?ycie pe?ne walki. Walki na poziomie fizycznym , gdy? ?ydzi staraj? si? przetrwa? w r??nych krainach . Jest te? jednak walka na poziomie duchowym, zw?aszcza kiedy wszystko idzie tak dobrze dla ?yd?w, ?e ich ?ycie przenika si? ze spo?ecze?stwem wok?? nich . Zaczynaj? ” bra? udzia? w imprezach kr?la ” , i modli? si? do si? innych ni? do Boga .
To w?a?nie stanowi przes?anie ?wi?ta Purim – al szem haPur ? bazuj?c na nazwie, jak? otrzymali?my od naszego wroga , w nadziei , ?e nie jeste?my zg?adzeni , to w?a?nie jest powodem ?wi?towania w naszym ?wiecie . Rabini zrozumieli ow? dychotomi? ustanawiaj?c charakter tego dnia. Przypominaj? nam wi?c o tym dniu w taki spos?b, ?e przez jego pierwsz? cz??? ? pierwszego dnia ? po?cimy i modlimy si?, ca?kowicie oddani Bogu, a w drugiej cz??ci oddajemy si? przyziemnym, materialnym dzia?aniom ucztowania i picia, jakby?my chcieli powiedzie? : “to jest skala ?wi?ta na wygnaniu ” .
By? mo?e to w?a?nie jest motywacja do obowi?zku upicia si? w Purim, i ma ona zwi?zek z tym dok?adnie, co nie jest duchowe, tak by?my przypomnieli sobie, ?e wci?? jeste?my wygnaniu. By? mo?e st?d w?a?nie ta ca?a maskarada, przebieranie si?; nie ubieramy si? jak kr?lowa Estera, ale przeracamy nasze osobowo?ci do g?ry nogami. Jeden dzie? w roku nie obchodzimy ?wi?ta na typowy ?ydowski spos?b, nie wo?amy do Boga, tego dnia wspominamy Hamana, PUR, wygnanie i nasze pragnienie, by?my za nasz? ?yciow? obrali drog? ku Bogu i Izraelowi, czy drog? daleko od Boga i Izraela.
W Purim tego roku zaakceptujmy owe ukryte przes?anie Megili i chalachiczne prawa rz?dz?ce tym dniem. Pami?tajmy, ?e w obecnych czasach mamy szans? przemieni?, odwr?ci? to anty-?wi?to i zadeklarowa? nasze pragnienie powrotu do Stolicy Jerozolimy, i powr?ci? do ?ycia jak zapisa?a Biblia, jeden nar?d, jedna Tora, jedna ziemia.