Wi?kszo?? ?yd?w ?yj?cych w naszych czasach mierzy si? z wyzwaniem, jakim jest posiadanie kilku, czasami sprzecznych ze soba to?samo?ci. Podam siebie jako przyk?ad: Jestem ?ydem, lecz urodzi?em si? w Szwecji. Urodzi?em si? w Szwecji, ale moi rodzice urodzili si? w Polsce i w Rosji. Moi rodzice urodzili si? w Polsce i w Rosji, lecz tr?jka moich dziadk?w urodzi?a si? na Litwie (Wilno i Kowno). Kim wi?c jestem? Wiem, ?e jestem ?ydem, lecz kt?ra cz??? mnie jest szwedzka, polska, rosyjska lub litewska? Czy powinieniem pr?bowa? ?doda?? owe to?samo?ci do mojej ?ydowskiej to?samo?ci? Powinienem to zrobi?, czy nie?
Nie jest moim celem udzieli? jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. Zamierzam natomiast spojrze? w g??b Tory, u?ywaj?c s??w B-ga i prostej hebrajskiej etymologii, poszukuj?c w ten spos?b inspiracji, kt?ra mo?e pom?c ka?demu z nas z osobna w odnalezieniu naszej w?asnej odpowiedzi.
S?owo ?ojczyzna? w j?zyku polskim pochodzi od s?owa ?ojciec?, kt?re oznacza ?tat??. Poj?cie to sp?jne jest z judaizmem, jako ?e w?asno?? ziemi w naszej tradycji zwi?zana jest z naszym plemiennym pochodzeniem, przechodz?cym z ojca na dzieci. Istnieje jednak w owym por?wnaniu r?wnie? dysonans. Podczas gdy ojcostwo zapewnia osobom o europejskich narodowo?ciach ich ?ojczyzn?? ? tj. narodowo?? – ?yd otrzymuje jedynie przynale?no?? plemienn? od ojca, a nie sw? przynale?no?? narodow?. Sk?d wi?c ?yd otrzymuje sw? przynale?no?? narodow?? Narodowo?? w Torze ma trzy r??ne etymologiczne ?r?d?a. W ostatnim wersecie Bereszit (Ksi?ga Rodzaju) 10 dowiadujemy si?, ?e po potopie potomkowie Noacha rozdzielaj? si? na r??ne ?gojim?/narody. Oto nasze pierwsze ?r?d?o: ??? / goj /nar?d. Sze?? werset?w dalej znajdujemy drugie ?r?d?o, kiedy Haszem m?wi: ?? ?? ???/?s? oni jednym narodem i m?wi? tym samym j?zykiem? (wolne t?umaczenie). W drugim ?r?dle Tora u?ywa s?owa ??/AM jako nar?d.
W Bereszit 25 znajdujemy trzecie ?r?d?o, bardzo ciekawe w por?wnaniu do pierwszego. Werset opowiada o ci??y Rywki, czytamy tam: ??? ???? ????? ???? ????? ????? ????? ? dwa narody/GOJIM znajduj? si? w twym brzuchu, i dwa narody/LEUMIM oddziel? si? od twego wn?trza.
Zanim b?dziemy kontynuowa? nasze rozwa?ania podsumujmy nasze dotychczasowe wnioski : istniej? trzy wyrazy, poj?cia oznaczaj?ce mniej lub wi?cej ?nar?d?: ???/GOJ, ??/AM, and ??????/LEOM (liczba pojedyczna od LEUMIM). Przyjrzyjmy si? teraz ka?demu z osobna:
??????/LEOM oznacza w dos?ownym t?umaczeniu ?do matki?, i implikacja jest tu do?? jednoznaczna. Ten rodzaj narodowo?ci definiowany jest przez matk? (i matk? matki, prababci? i tak dalej). Wywodzi si? on od Rywki, gdy? by?a ona matk? dw?ch syn?w, kt?rzy udali si? w swym ?yciu odr?bnymi drogami i stali si? potomkami dw?ch odr?bnych narod?w. W poprzednich pokoleniach tak?e Abraham mia? dw?ch syn?w, kt?rzy udali si? odr?bnymi drogami i zapocz?tkowali odr?bne narody, lecz synowie ci pochodzili z dw?ch matek ? Sary i Hagar ? i nie mo?na by?o o nich powiedzie?, i? nale?eli do tego samego ??????/LEOM. W przypadku Jakuba i Esawa matka jest ta sama ? co oznacza, i? zar?wno Jakub i Esaw winni nale?e? do tego samego ??????/LEOM, jednak ze wzgl?du na zachowanie Esawa, nie b?d?.
Tak wi?c mimo, ?e ??????/LEOM oznacza ?do matki? ? i nie jeste?my w stanie zmieni? tego kim jest nasza matka ? jak widzimy jest to technicznie mo?liwe by mimo wszystko utraci? ten rodzaj narodowo?ci.
Powr??my teraz do pierwszych dw?ch ?r?de?: ??? /GOJ i ???/AM. Zrozumienie s?owa ??/AM nie wymaga zbytniego filologicznego wysi?ku. Te same dwie litery sk?adaj?ce si? na s?owo ???/AM tworz? r?wnie? s?owo ???/IM, oznaczaj?ce ?z?. Ci, kt?rzy s? ze mn?, niezale?nie od tego czy dziel? me idea?y czy od tego czy mamy wsp?lnych przodk?w, s? moim ???/AM. Przyk?ad ten zilustrowany jest w pierwszym u?yciu tego s?owa przez Tor? i odnosi si? do egzystencji sprzed Wie?y Babel. Ludzie s? ?wszyscy razem? gdy? m?wi? tym samym j?zykiem. J?zyk tworzy pewn? wi?? jako, i? umo?liwia danej osobie na to by w pe?ni mog?a ona komunikowa? swe my?li i uczucia innej osobie; nie gwarantuje to jednak stricte sensu jedno?ci. Ludzie mog? pos?ugiwa? si? tym samym j?zykiem, a mimo tego nie mie? ze sob? nic wsp?lnego.
Trzecie ?r?d?o, ???/GOY, jest nieco bardziej skomplikowane. W ?Etymologicznym S?owniku Biblijnego Hebrajskiego? autorstwa Rabina Samsona Raphaela Hirscha, czytamy ?e znaczenie rdzenia s?owa ???/GOY oznacza mniej wi?cej ?jedno?? r??nych element?w?. Odnosi si? to do faktu, ?e ten sam rdze? istnieje r?wnie? w s?owie ????/gwia, oznaczaj?cym cia?o, i u?ywanym r?wnie? w znaczeniu ?po?rodku? (przyjrzyjcie si? s?owu ?? w Ksi?dze Hioba 30:5). W Bereszit 12:2 kiedy B-g b?ogos?awi Abrahama, m?wi do niego: ??????????? ?????? ??????? ? ?A uczyni? ci? narodem (goj) wielkim?. Wydaje si? wi?c, ?e s?owo ???/GOY wskazuje na ?nar?d? o ?ci?lejszej wsp?lnocie ni? ???/AM. Gdy? ???/AM powinien by? raczej t?umaczony jako ?bycie razem?, ni? nar?d.
Podsumowuj?c, Tora opowiada nam o trzech r??nych rodzajach narodowo?ci: ??????/LEOM ?, ???/AM i ???/GOJ. Mo?emy uporz?dkowa? je wed?ug r??nego nat??enia wspolnoty, odczuwanej blisko?ci mi?dzy lud?mi:
1. Definicja ??????/LEOM wskazuje na wsp?lne pochodzenie w linii matki, jednak nic poza tym, nic poza wsp?lnym DNA. Z pewno?ci? prawdopodobne jest, ?e ludzie kt?rzy dziel? takie samo DNA posiadali wsp?lne warto?ci wpajane im, gdy wychowywani byli w podobnych typach rodzin ? jednak w ?aden spos?b nie jest to pewne. Dzielenie wsp?lnego przodka w linii matki mo?e stanowi? uosobienie blisko?ci mi?dzy lud?mi, jednak wcale nie musi tak by?.
2. Definicja ???/AM wskazuje na warto?? praktyczn?, cho? dosy? lu?n? i niedookre?lon?. Jeste?my ?razem?, co oznacza, ?e dzielimy pewne warto?ci, ale jak wiele z naszego ?ycia naprawd? sp?dzamy razem? Czy mamy podobne cele? Czy nasze wysi?ki skierowane s? na te same cele? Definicja ???/AM pozostawia puste obszary. Jeste?my ?razem? ? cokolwiek to znaczy ? i to wszystko.
3. Definicja ???/GOY, z drugiej strony, jest najbardziej konkretn? ze wszystkich trzech. Jeste?my ????/GVIA ? cia?em, organizmem, co oznacza, ?e dzia?amy wszyscy w harmonii zmierzaj?c do tych samych cel?w. Sk?adamy si? z r??nych element?w, to prawda, stanowimy jednak jedno?? r??norodnych element?w. Podczas gdy nos i w?troba, dla przyk?adu, maj? bardzo odmienne funkcje wzgl?dem cia?a, posiadaj? jednak ten sam cel: dobrobyt i zdrowie cia?a i przed?u?enie ?ycia.
To w?a?nie wydaje si? wi?c stanowi? najbardziej warto?ciowy typ narodowo?ci ? kiedy ludzie decyduj? by mie? wsp?lny cel i wsp?lne przeznaczenie. By? ??????/LEOM oznacza mie? wsp?lny los, by? ???/GOJ oznacza mie? wsp?lny cel, a by? ???/AM oznacza by? gdzie? pomi?dzy. Jednak b?ogos?awieniem B-ga dane Abrahamowi by?o by?my stali si? GOJ GADOL ? wielkim GOJ/narodem, jasno wskazuj?c nam na to, co jest tu idea?em. Parafrazuj?c znan? ?ydowsk? piosenk?: GOJ ISRAEL CHAJ! ? NIECH D?UGO NAM ?YJE NAR?D/GOJ IZRAELA!
Rabin Tyson Herberger