Dlaczego Tora jest tak materialistyczna? Co z wymiarem duchowym?
W ostatni Szabat zako?czyli?my czytanie Sefer Wajikra (Ksi?gi Kap?a?skiej). Parsza otwiera si? wersetem 3 w rozdziale 26, gdzie czytamy: ?Je?eli pod?ug ustaw moich post?powa? b?dziecie, a przykaza? Moich przestrzega?, i pe?ni? je b?dziecie, …? Co mo?emy oczekiwa? w kolejnych wersetach? Ja oczekiwa?bym, ?e Tora b?dzie w tym miejscu m?wi? o wielkim wynagrodzeniu natury duchowej, kt?re przypa?? ma tym, kt?rzy przestrzega? b?d? przykaza? Haszem; mo?e co? na temat ?ycia po ?mierci, wiecznego szcz??cia lub czego? podobnego. Jednak Tora m?wi o czym? zupe?nie innym, zapewniaj?c wy??cznie o prostych b?ogos?awie?stwach materialnych: ?Tedy dam wam deszcze w czasie swoim, i wyda ziemia plon sw?j, a drzewo polne wyda owoc sw?j? (Wajikra 26:4) W kolejnych wersetach Tora dodaje zapewnienie o obfitych plonach i licznym potomstwie, kt?re stanowi? b?d? nagrod? za przestrzeganie boskich przykaza?, lecz to tyle. Co z bardziej d?ugofalowymi korzy?ciami? Dlaczego Tora nie wspomina ani razu na temat, anga?uj?cy prawdopodobnie wszystkich religijnych ludzi od czasu do czasu, temat ?ycia po ?mierci? Zw?aszcza bior?c pod uwag?, ?e Tora Pisana, czyli Talmud i Midrasze, calkiem obszernie si? na ten temat rozpisuje. Istnieje kilka odpowiedzi na ten temat i chc? przytoczy? trzy z nich, chodzi o odpowiedzi Majmonidesa, Rabina Jehudy HaLeviego i Rabina Kooka.
Majmonides bez w?tpienia zgadza si? z opini?, ?e celem ?ycia w tym ?wiecie jest otrzymanie b?ogos?awie?stw w przysz?ym ?wiecie. Majmonides by? jednak wielkim racjonalist?, st?d argumentowa?, i? dla Tory nie mia?o sensu rozwodzi? si? nad tym faktem. Tora stanowi podr?cznik, dzi?ki kt?remu uczymy si? co robi?, by uzyska? b?ogos?awie?stwa w nast?pnym ?wiecie, nie ma wi?c potrzeby by Tora wypowiada?a si? wog?le na temat nast?pnego ?wiata, przynajmniej nie ma potrzeby by rozpisywa? si? na ten temat wi?cej ni? sugerowanie kilku og???w w kilku miejscach.
Rabin Jehuda HaLevi przyj?? inne podej?cie. W antycznym ?wiecie w kt?rym zosta?a dana Tora wszyscy zgadzali si? co do tego, ?e istnieje wy?szy duchowy wymiar rzeczywisto?ci, co do tego nie by?o w?tpliwo?ci. Nowo?ci? jak? wprowadzi? Judaizm by?a idea ?S?uchaj Izraelu, Haszem jest twoim Bogiem, Haszem jest Jeden?. Jedno?? Haszem oznacza, ?e obecny jest On nie tylko w wy?szych, duchowych sferach, ale r?wnie? tutaj na ziemi. Poprzez wype?nianie micwot objawiamy Haszem w tym ?wiecie. St?d te?, twierdzi Rabin Jehuda HaLevi, nie ma potrzeby by Tora omawia?a istnienie nast?pnego ?wiata. W istnienie ?nast?pnego ?wiata? wierzyli r?wnie? poganie. Tora chcia?a podkre?li?, to co jest wyj?tkowe je?li chodzi o Judaizm ? wiara w to, ?e Haszem obecny jest r?wnie? w ?tym ?wiecie? a nie tylko w ?nast?pnym ?wiecie?.
Trzecia opinia jak? przedstawi? to opinia rabina Kooka. Rabin Kook odr??nia? pomi?dzy Tor? Erec Israel (Ziemi? Izraela) a Tor? diaspory. Dla ?yda ?yj?cego w czasach Pierwszej ?wi?tyni, ?nast?pny ?wiat? nie stanowi? zajmuj?cego tematu. Dla niego wieczno?? oznacza?a wieczno?? w tym ?wiecie, zw?aszcza w relacji do ziemi w kt?rej ?y?. ?yd tamtych czas?w zdawa? sobie spraw? z tego, ?e ?yje na kawa?ku ziemi, kt?r? Haszem przeznaczy? jego plemiennym przodkom, kawa?ku ziemi kt?r? on sam przeka?e z kolei dalej swym dzieciom, staj?c si? tym samym ogniwem w ?a?cuchu ??cz?cym jego rodzin?, jego lud z ziemi? i Haszem. Jego poczucie wieczno?ci zasadza?o si? w odczuwaniu wiecznego zwi?zku pomi?dzy nim samym a Haszem poprzez wieczn? wi?? z tym konkretnym kawa?kiem ziemi na kt?rej ?y?. To, co stanie si? z jego dusz? po ?mierci nie trapi?o jego umys?u. Modli? si? za to o obfity deszcz, p?odno?? i pok?j, trzy rzeczy co do kt?rych wiedzia?, i? zwi?ksz? jego szanse pozostania cz??ci? wiecznego przymierza z Haszem w Ziemi Izraela. Dla niego wieczno?? by?a czym? bardzo praktycznym. Tora diaspory, natomiast, jaka mia?a sw?j pocz?tek w pewnym sensie ju? w czasach Drugiej ?wi?tyni, nie mog?a skupiac si? na ?praktycznej wieczno?ci? ustanawiaj?cej po??czenie ?yda z Bogiem poprzez Ziemi? Izraela. Po zniszczeniu Drugiej ?wi?tyni ?ydzi nie mieli ju? ziemi i Rabini nie mieli innego wyboru jak zmieni? sw?j nacisk swego nauczania na nauk? dotycz?c? ?wiata kt?ry nadejdzie. Jako ?e Nar?d Izraela nie funkcjonowa? ju? jako nar?d zamieszkuj?cy w swej ziemi, nacisk zosta? przeniesiony na jednostk? a nie wsp?lnot?. W odr??nieniu od czas?w, gdy ?yd potrzega? si? jako cz??? podmiotu narodowego, podmiotu kt?rego istnienie i styl ?ycia sam w sobie potwierdza? jego przymierze z B-giem, pytaniem jakie nurtowa?o ludzi w diasporze sta?o si?: ?Co stanie si? z m? dusz? gdy umr??? Poniewa? ludzie stracili mo?liwo?? odczuwania wieczno?ci poprzez zwi?zek z ziemi?, musieli teraz wejrze? w g??b samych siebie. Jako, ?e Tora przeznaczona jest w g??wnej mierze dla Narodu Izraela w Ziemi Izraela, nie zajmowa?a si? ?wiatem-kt?ry-ma-nadej??, poza kilkoma wzmiankami. Jedynie Tora diaspory musi si? skupia? na tych kwestiach.
W ostatnim stuleciu byli?my ?wiadkami masowego powrotu ?yd?w do Ziemi Izraela i Tora sta?a si? mniej Tor? diaspory a bardziej ?Tor? Erec Izrael? ? Tor? Ziemi Izraela. Miejmy nadziej?, i m?dlmy si? o to, by?my wkr?tce byli ?wiadkami sfinalizowania owego procesu, i jak to powiedzia? prorok Jeremiasz (rozdzia? 16, wersety 14-15): ? Dlatego oto nadejd? dni – wyrocznia Haszem – kiedy nie b?d? ju? m?wi?: ?Na Haszem ?yj?cego, kt?ry wyprowadzi? syn?w Izraela z ziemi egipskiej?, lecz raczej “na Haszem ?yj?cego, kt?ry wyprowadzi? syn?w Izraela z ziemi p??nocnej i ze wszystkich ziem, po kt?rych ich rozproszy??. I sprowadz? ich zn?w do ziemi, kt?r? da?em ich przodkom.?
Amen.
Z b?ogos?awie?stwami z Jerozolimy,
Rabin Yitzhak Rapoport