W dzisiejszych czasach wydaje si?, ?e wygl?d jest wa?niejszy ni? kiedykolwiek wcze?niej w historii. Por?wnujemy si? stale, cho?by nawet tylko pod?wiadomie, z lud?mi kt?rych widzimy na ekranach telewizor?w, czyli z kobietami i m??czyznami niemal bez wyj?tku wyj?tkowo pi?knymi. Kropk? nad ?i? stanowi Facebook, gdzie ka?dy oceniany jest przez swe zdj?cie profilowe. W rezultacie, nie dziwne wi?c, ?e ludzie sp?dzaj? coraz wi?cej czasu i wydaj? coraz wi?cej pieni?dzy na to, by lepiej wygl?da?. Jednym z obszar?w przemys?u pi?kno?ci jest chirurgia plastyczna. Gwiazdy Hollywodu stosuj? j? na porz?dku dziennym, czy stosowanie chirurgii plastycznej ?wiadczy o pustej pr??no?ci? Co na ten temat m?wi judaizm? Jaki stosunek ma do tego Halacha?
W 1946 roku Rabin Mosze Feinstein w Nowego Jorku zapytany zosta? o to, czy jest to halachicznie dozwolone, by kobiety mog?y poddawa? si? chirurgii plastycznej, po to by sta? si? bardziej atrakcyjne fizycznie, w celu znalezienia sobie kandydata to zam??p?j?cia. Rabin Feinstein zastanawia? si? nad pytaniem dotycz?cym zadawania sobie ran, czy jest to dozwolone? Talmud (Bawa Kama 90b, 91a) jednoznacznie stwierdza przecie?, ?e zabronione jest ranienie siebie samego. Jednak Maimonides, z drugiej strony, wyja?nia i? zakaz ten stosuje sie jedynie do okaleczania si? w ?degraduj?cy spos?b? (Hilchot Chowel U-Mazik 5:1). Rabin Feinstein wywnioskowa? wi?c, ?e rana zadana sobie dla naszego dobra, naszej korzy?ci, nie zawiera si? w talmudycznym zakazie, tak wi?c cz?owiek mo?e rani? samego siebie, po to by zyska? jak?? korzy??. Rabin Feinstein zwr?ci? uwag? na kilka talmudycznych werset?w popieraj?cych jego interpretacj?, w szczeg?lno?ci na Miszn? z Traktatu Brachot (45a). Miszna ta opisuje wady cielesne, dyskwalifikuj?ce Kohena ze s?u?by w ?wi?tyni. W opisie tym czytamy o Kohenie, kt?ry amputuje sobie sw?j sz?sty palec, dzi?ki czemu zostaje przyj?ty do s?u?by w ?wi?tyni, pod warunkiem, ?e w jego sz?stym palcu nie by?o ko?ci szkieletowej (gdyby by?a, to usuni?cie palca by?oby uwa?ane za utrat? ko?czyny, co dyskwalifikowa?oby go do s?u?by). To, co najbardziej istotne dla naszej dyskusji, jest to, ?e Talmud nigdy nie stawia pytania dotycz?cego tego, czy takie zachowanie jest dozwolone czy nie. Wydaje si? wi?c, ?e Kohen mo?e podda? si? operacji plastycznej na swym ciele! Rabin Feinstein dozwoli? wi?c owej kobiecie na zastosowanie chirurgii plastycznej w celu upi?kszenia si? i, w konsekwencji, znalezienia kandydata na m??a w ?atwiejszy spos?b. Nale?y podkre?li?, i? mowa tu o dw?ch przypadkach operacji plastycznych dokonanych w celu wype?nienia micwy. Miszna m?wi o Kohenie, kt?ry mo?e zosta? przyj?ty do s?u?by w ?wi?tyni, je?li usunie sw?j ?dodatkowy? palec, a Rabin Feinstein odnosi? si? do sytuacji, gdzie kobieta nie mog?a znale?? sobie kandydata na m??a.
Rabin Jaakow Breisch (1896 ? 1970; Polska, a p??niej Szwajcaria) r?wnie? zosta? postawiony przed podobnym pytaniem jak Rabin Feinstein i podobnie jak on, udzieli? twierdz?cej odpowiedzi. Podszed? do tego pytania jednak z innej perspektywy. Rabin Breisch zwr?ci? uwag? na tszuw? (halachiczn? interpretacj?) z ksi??ki Awnej Nezer, napisanej przez Rabina Awrohoma Bornsztaina w dziewi?tnastym wieku. (Rabin Bornsztain by? pierwszym rebe chasydzkiej dynastii Sochaczew). Rabin Bornsztain zabroni? pewnemu ch?opcu, by ten podda? si? zabiegowi chirurchii plastycznej w celu wyprostowania jego krzywych n?g, ze wzgl?du na niebezpiecze?stwo jakie stanowi?a dla jego ?ycia owa operacja. Zwracaj?c uwag? na to, ?e niebezpiecze?stwa zwi?zane z operacjami istniej?ce w dziewi?tnastym wieku, praktycznie nie istniej? ju? w drugiej po?owie dwudziestego wieku, Rabin Breisch stwierdzi?, ?e zakaz podejmowania dzia?a?, kt?re grozi?yby naszemu ?yciu, nie odnosi si? do wsp??czesnej chirurgii plastycznej.
Rabin Breisch zwr?ci? uwag? na jeszcze jedno kluczowe ?r?d?o Talmudyczne. W Talmudzie czytamy: ?Cz?owiek mo?e zeskroba? strupy znajduj?ce si? na jego ciele, je?li powoduj? one mu b?l; jednak je?li po to, by si? upi?kszy?, jest to zabronione? (traktat Szabat, 50b). Raszi wyja?nia, ?e zakaz ?po to, by si? upi?kszy?? odnosi si? do biblijnego zakazu zabraniaj?cego m??czy?nie zak?adanie kobiecych ciuch?w, w zakres czego wchodzi zakaz na?ladowania zachowania kobiet zwi?zany z pragnieniem, by by? pi?kniejszym dla samej pi?kno?ci. Wed?ug Tosafot, je?li jedynym jego b?lem jest to, ?e wstydzi si? on chodzi? mi?dzy lud?mi, to dozwolone jest, by zeskroba? on swe strupy, gdy? nie ma wi?kszego b?lu ni? ten. Widzimy tutaj ? m?wi Rabin Breisch ? ?e Tosafot wyra?nie w??cza b?l natury psychologicznej w zakres definicji b?lu, kt?ry dozwala na ?poprawianie? czyjego? cia?a. Rabin Breisch pozwoli? wi?c kobiecie, kt?ra si? do niego zwr?ci?a z tym pytaniem, na poddanie si? operacji plastycznej, jako ?e niemo?no?? znalezienia partnera do ma??e?stwa stanowi wielki b?l natury psychologicznej.
Na drugim ko?cu halachicznego spektrum znajduje si? Rabin Eliezer Weldenberg (Tszuwot Cic Eliezer 11:41, Jerozolima, 1915-2006). Rabin Waldenberg odrzuci? pogl?d Rabina Feinsteina i Rabina Breischa i kategorycznie zabroni? chirurgii plastycznej. Twierdzi? on, ?e chirurgia plastyczna stanowi obraz? dla B-ga, odnosz?c si? do s?ynnej historii w Talmudzie. Oto ta historia:
Pewnego razu Rabin Elazar, syn Rabina Szimona, spotka? przypadkiem na drodze wyj?tkowo brzydkiego cz?owieka, kt?ry powita? go ?Pok?j niech b?dzie z tob?, Panie?. On natomiast nie odpowiedzia? mu podobnym powitaniem, lecz zamiast tego powiedzia? do niego, ? Ty Rakko (Pusty), ale jeste? brzydki. Czy inni mieszka?cy tego miasta s? r?wnie brzydcy?? Cz?owiek ten odpar?: ?Nie wiem, lecz id? i powiedz rzemie?lnikowi, kt?ry mnie stworzy?, ?Jak Brzydkie jest naczynie, kt?re stworzy?e???. Kiedy Rabin Eleazar zda? sobie spraw?, ?e zrobi? co? bardzo z?ego, zsiad? ze swego os?a i upad? na twarz przed napotkanym cz?owiekiem, m?wi?c ?Poddaje si? tobie, wybacz mi?. Cz?owiek ten odpowiedzia?: ?Nie wybacz? ci, dop?ki nie p?jdziesz do mego rzemie?lnika, kt?ry mnie stworzy?, i powiesz mu, ?Jak brzydkie jest naczynie, kt?re stworzy?e???. Rabin Eleazar szed? za cz?owiekiem, a? doszli do jego rodzinnego miasta. Kiedy mieszka?cy tego miasta wyszli, by go przywita?, powitali go s?owami, ?Niech Pok?j b?dzie z tob?, Nauczycielu, Mistrzu?, m??czyzna zapyta? ich, ?Do kogo adresujecie to powitanie??. Ludzie odpowiedzieli, ?Do cz?owieka, kt?ry idzie za tob??. M??czyzna ten wykrzykn??: ?Je?li cz?owiek ten jest nauczycielem, oby nie by?o wi?cej takich jak on w Izraelu!? Ludzie zapytali go ?Dlaczego?? On odpowiedzia?, ?To i to on mi uczyni?. Odpowiedzieli mu: ?Mimo wszystko, wybacz mu, jako ?e jest on wybitnym uczonym w Torze.? M??czyzna odpowiedzia?: ?Ze wzgl?du na was wybacz? wam, jednak pod warunkiem, ?e on ju? nigdy nie zachowa si? w podobny spos?b?.
Bazuj?c na tej historii, wydaje si?, ?e chirurgia plastyczna stanowi obraz? dla Samego B-ga. Rabin Waldenberg nie by? jedynym rabinem zabraniaj?cym operacji plastycznych. Tak?e Rabin Jitzchak Jaakow Weisz, przewodnicz?cy Eida HaCharedit w Jerozolimie, a? do swej ?mierci w roku 1989. Rabin Weisz nie opiera? swej decyzji na teologicznej argumentacji, do kt?rej odnios? si? Rabin Waldenberg. Rabin Weisz skupi? si? jedynie na zakazie nara?ania swego w?asnego ?ycia. W jego interpteracji ka?da operacja, kt?ra nie by?a przeprowadzona na rzecz ratowania ?ycia, jest zabroniona. Darzy? wielkim szacunkiem pob?a?liw? interpretacj? Rabina Breischa, jednak nie by? on got?w j? poprze?.
Jak widzimy, istnieje wiele wsparcia dla obu chalachicznych decyzji (pozytywnej i negatywnej). Rabin Feinstein i Rabin Breisch dozwalaj? na stosowanie chirurgii plastycznej w celu znalezienia ma??onka, natomiast Rabin Weisz i Rabin Waldenberg kategorycznie sprzeciwiaj? si? operacjom plastycznym. Co ciekawe, zauwa?my ?e obaj wybitni rabini, kt?rzy dozwalali na operacje plastyczne, pochodzili z Diaspory, podczas gdy rabini kt?ry kategorycznie ich zabronili byli z Jerozolimy. Czy ?ydzi z Izraela mniej przejmuj? si? wygl?dem? A mo?e poprostu w Jerozolimie ?atwiej znale?? partnera na ma??onka, ni? w USA czy w Szwajcarii? Nie umiem odpowiedzie? na to pytanie, lecz stanowi ono ciekawy temat do przemy?le?.
Z b?ogos?awie?stwami z Jerozolimy
Rabin Yitzhak Rapoport