Za kilka dni ?wi?tujemy Rosz Haszana ? ?G?owa Roku?. Ludzie m?wi? ?nowy rok? ale ja si? sprzeciwiam temu okre?leniu i uwa?am, ?e ono nie przekazuje prawid?owego przes?ania ?wi?ta Rosz HaSzana. Nie chodzi o to ?e jest ?nowy? rok ale raczej o to, ?e b?dzie teraz ?G?owa Roku? i my musimy zrozumie? co to dla nas ma oznacza? i czego mamy z tego si? nauczy?. W Talmudzie (traktat Rosz HaSzana, folio 10b-11a) zamieszczona jest ciekawa dyskusja pomi?dzy Rabbim Jeshozua i Rabbim Eliezer. Wed?ug Rabbiego Eliezer ?wiat by? stworzony w miesi?cu Tiszrei czyli Rosz HaSzana, a wed?ug Rabbiego Jehoszua ?wiat by? stworzony w miesi?cu Nissan czyli w miesi?cu, w kt?rym ?wi?tujemy wyzwolenie narodu Izraela z niewoli w Egipcie (Pesach). Rabini t?umaczyli, ?e Rabbi Jeshoszua i Rabbi Eliezer zgadzaj? si? co do faktu kiedy ?wiat by? stworzony ale dyskutuj? na temat ,,g?owy roku” czyli kiedy ma by? Rosz Haszana. Wed?ug Rabbiego Eliezera,, g?owa” roku jest w Tiszrei kiedy ?wi?tujemy Rosz Haszana a wed?ug Rabbiego Jehoszua ,, g?owa roku” jest w Nissan kiedy ?wi?tujemy Pesach. A dlaczego si? o to sprzeczali? Innymi s?owy: jaka jest r??nica ?wiatopogl?dowa, kt?ra spowodowa?a, ?e Rabbi Jehoszua uwa?a Pesach za ,,g?ow? roku” a Rabbi Eliezer uwa?a Rosz HaSzana za,,g?ow?” roku?
Aby osi?gn?? odpowied? na to pytanie, nale?y najpierw zrozumie? z czym s? zwi?zane ?wi?ta Pesach i Rosz HaSzana. Pesach, jak wiadomo, jest zwi?zane z wyzwoleniem i powstaniem narodu Izraela, narodu wybranego, narodu Tory. Celem wyzwolenia by?o nadanie Tory narodowi Izraela, co si? wydarzy?o 50 dni p??niej. A Rosz HaSzana, jak m?wi Talmud, to rocznica stworzenia cz?owieka. Pierwszy dzie? miesi?ca Tiszrei jest dniem, w kt?rym Haszem stworzy? pierwszego cz?owieka. Widzimy wi?c, ?e sp?r Rabbiego Jehoszua z Rabbim Eliezerem mo?na uj?? w nast?puj?cy spos?b: czy ,,g?owa” roku jest to czas , w kt?rym jest stworzony cz?owiek czy raczej czas, w kt?rym jest stworzony nar?d Tory? Wiemy z Tory Ustnej, ?e ?wiat by? stworzony ?dla Tory?. Widzimy to ju? w pierwszym wersecie Tory, kt?ry m?wi ?Bereszit bara Elohim et ha-szamaim we-et ha-arec? ? w celu ?reszit? B?g stworzy? niebo i ziemi?. Wyobra?am sobie, ?e wi?kszo?? czytelnik?w zdziwi si? z t?umaczenia tego wersetu i ?e im si? wydaje, i? werset brzmi ?Na pocz?tku stworzy? B?g niebo i ziemi??. To jest jednak b??dne t?umaczenie. Sk?d to wiem? Raszi (Rabbi Szlomo Icchaki; 1035-1105) zwr?ci? nasz? uwag? na gramatyk? j?zyka hebrajskiego. T?umaczenie s?owa ?bereszit? jako ?na pocz?tku? wymaga?oby rzeczownika od razu po s?owie ?bereszit? a zamiast rzeczownika znajduje si? tam czasownik ?stworzy?? (?bara?). Je?li ?bereszit? ma oznacza? ?na pocz?tku? to musi by? od razu po nim rzeczownik, kt?ry by okre?lil o jaki ?pocz?tek? chodzi. A skoro jest tam czasownik a nie rzeczownik, t?umaczenie musi by? inne. Mo?na by oczywi?ce stwierdzi? zupe?nie absurdalnie, i? Haszem ? autor Tory ? nie zna podstawowej gramatyki j?zyka hebrajskiego. Raszi dlatego t?umaczy s?owo ?bereszit? jako skr?cenie dw?ch s?ow, a mianowicie ?biszwil reszit? czyli ?dla reszit? albo ?w celu reszit?. A co to jest ?reszit?? W Ksi?dze Miszlei (Przypowie?ci Salomona 8;22) Tora ?m?wi? sama o sobie jako ?reszit?, m?wi?c: ?Haszem stworzy? mnie jako pierwocin? (RESZIT) Swojego stworzenia?. Widzimy wi?c, ?e s?owo ?reszit? oznacza pierwocina a wi?c s?owo ?bereszit? oznacza ?dla pierwociny? albo ?w celu pierwociny?. Prawid?owe t?umaczenie pierwszego wersetu Tory wed?ug Raszi jest ?W celu pierwociny B?g stworzy? niebo i ziemi??. O jak? pierwocin? tutaj chodzi? Widzieli?my, ?e Tora sama siebie nazywa pierwocin? i dlatego nar?d Izraela kt?ry jest narodem Tory jest r?wnie? nazwany pierwocin?. To widzimy np. w Ksi?dze Jeremiasza (2;3): ?Izrael by? po?wi?cony Haszem, by? pierwocin? (RESZIT) Jego plon?w?.
Na bazie prawid?owego zrozumienia s?owa ?bereszit? jako ?w celu pierwociny? rozumiemy dlaczego dyskutowali Rabbi Eliezer i Rabbi Jehoszua kiedy jest ?g?owa? roku. W pierwszym dniu miesi?ca Tiszrei Haszem stworzy? pierwszego cz?owieka. Skoro cz?owiek jest koron? stworzenia mo?na by powiedzie?, ?e pierwszy Tiszrei jest ?g?ow?? roku ? rosz ha-szana. Ale czy cel stworzenia by? osi?gni?ty przy stworzeniu pierwszego cz?owieka? Chyba nie, skoro Tora jest celem stworzenia. Dlatego mo?na by r?wnie? stwierdzi?, i? ?g?owa? roku ? rosz ha-szana ? jest w miesi?cu Nissan, kiedy powstaje nar?d Tory. (Nar?d Tory powsta? ju? oko?o 500 lat wcze?niej przy przymierzu pomi?dzy Haszem i Abrahamem, ale do czasu wyzwolenia z niewoli w Egipcie, nie mo?na m?wi? o ?narodzie? tylko raczej o ?plemieniu?.) Wydaje mi si?, i? ?wiatopogl?d Rabbiego Eliezera bardziej podkre?la uniwersalny cel stworzenia, natomiast ?wiatopogl?d Rabbiego Jehoszua jest bardziej skupiony na narodzie Izraela. Oba ?wiatopogl?dy w pewnym sensie si? zgadzaj?, ale z historii widzimy de facto, i? ?wiatopogl?d Rabbiego Eliezera przewa?y? w tej sprawie.
?ycz? wszystkim ?ktiwa ve-chatima tova? ? wpisu i zapiecz?towania w Ksi?dze ?ycia na dobry i s?odki rok 5775!
Z b?ogos?awie?stwem z Jerozolimy,
rabin Icchak Rapoport