Stare polskie przys?owie brzmi: ?je?li nie wiesz o co chodzi – to chodzi o pieni?dze?. W ?Skrzypku na Dachu? Tewje m?wi do Boga, ?wiem, ?e pieni?dze s? przekle?stwem, ale czy nie M?g?by? mi poprzeklina?, chocia? troszeczk??? Wszyscy poznajemy si? troszeczk? w tych s?owach. Pierwszym przyk?adem gdzie Tora m?wi o bogactwie jest moment wyj?cia Dzieci Izraela z Egiptu. Tora m?wi, ?I dzieci Izraela uczynili tak, jak kaza? Moj?esz, i po?yczyli od Egipcjan srebrne i z?ote przedmioty oraz szaty. A Haszem usposobi? Egipcjan ?yczliwie do ludu, tak ?e im po?yczyli; i tak z?upili Egipcjan? (Szemot 12; 35-36). Zwyczajnie t?umaczy si? ten czyn jako odszkodowanie. Niemcy byli zmuszeni p?aci? odszkodowanie dla ofiar Szoa a tutaj Egipcjanie ?zap?acili? za kilkusetnie zmuszenie ?yd?w do niewolnictwa, za wszelkiej tortury i zn?cania si? nad ?ydami, mordowania ich dzieci itd. Talmud daje nam dodatkow? perspektyw?. B?g zabrania ?ydom wraca? do Egiptu (Szemot 14; 13). Dlaczego chcieliby wraca? do Egiptu? Pomimo wszystkich cierpie? mo?na przypuszcza?, ?e nie trwa?oby wiele lat a? nowo wyzwoleni niewolnicy u?wiadomieni, ?e Egipcjanie si? ich boj?, wr?ciliby do Egiptu ?eby ?y? w tej kulturze, kt?r? ju? znali. J?zyk, kultura i nawet przyroda to wielkie czynniki, kt?re zach?ci?yby ?yd?w do powrotu do Egiptu. Nawet dzisiaj te same dok?adne czynniki wstrzymuj? ?yd?w od powrotu do w?asnej ziemi i w?asnego kraju. Obawiaj? si?, ?e nie uda im si? zaaklimatyzowa? w nowym kraju, nauczy? si? j?zyka, znale?? prac?. Obawy s? prawdziwe i nie mam zamiaru ich lekcewa?y?, ale te obawy otrzymuj? czasami przesadzon? i wyolbrzymion? pozycj? w my?lach pewnych os?b. Szulchan Aruch (jedna z g??wnych ksi??ek halachy) twierdzi, ?e je?li ?ydowi nie udaje si? z parnas? w Ziemi Izraelu (tzn. nie udaje mu si? utrzyma? finansowo) to wtedy wolno mu opu?ci? Ziemi? i szuka? parnas? gdzie? indziej. Zwr??my uwag?, ?e ze s??w Szulchan Arucha wynika, ?e ka?dy ?yd musi czy tak czy owak najpierw zrobi? alij? do Ziemi Izraela i ?e tylko potem, je?li mu si? faktycznie nie uda z parnas?, mo?e opu?ci? t? Ziemi? gdzie B?g mu nakazuje ?y?.
Wr??my do tematu ?yd?w opuszczaj?cych Egipt oko?o 3300 lat temu. ?Wypo?yczaj?? od Egipcjan wszelkie z?oto i srebro i pozostawiaj? za sob? ubogi Egipt. Talmud (Berachot 9b) podaje dwie metafory powodu, dlaczego Egipt musia? pozosta? ubogi po wyj?ciu Dzieci Izraela stamt?d. ?Rav Ami powiedzia?: zrobili z Egiptu sid?a bez wabiku. Reisz Lakisz powiedzia?: zrobili z Egiptu sie? bez ryb.? Co oznaczaj? te dwie metafory i jaka jest r??nica mi?dzy nimi?
Rabin Abraham Icchak HaKohen Kook, pierwszy naczelny aszkenazyjski rabin Ziemi Izraela w 20-ym wieku t?umaczy? nast?puj?co. G??wny pow?d ?yd?w dla kt?rego rezygnuj? z mieszkania w swojej ziemi jest komfort diaspory. Komfort i potencja? do zarobku. Dlatego B?g zrobi? z Egiptu biedny kraj. Je?li w Egipcie nie ma ?adnego z?ota i srebra, to po co tam wraca?? Takie jest t?umaczenie metafory Rav Ami: sid?em jest Egipt; ale wabika, czyli z?ota i srebra ? ju? tam nie ma.
Natomiast Reisz Lakisz os?dzi? motywy dla powrotu do diaspory z punktu widzenia kulturalno-spo?ecznego. Trac?c ca?y sw?j maj?tek Egipska kultura zosta?a zrujnowana. Bez pieni?dzy ludzie nie mieli ani czasu ani ochoty na kulturalne dzia?ania, bo ka?dy musia? walczy? o chleb.
Egipt zrobi? si? sieci? bez ryb a ryby maj? w zwyczaju p?ywa? razem w wielkich ?awicach, w tzn. szko?ach ryb. Tak samo sie? ma wi?ksze szanse do przyci?gni?cia wielu ryb, je?li w niej ju? jakie? ryby s?. B?g zrobi? z Egiptu kraj ubogi, kraj bez czasu na dzia?ania kulturalne, aby ?ydzi nie odczuwali wielkiej potrzeby do powrotu. Dusza ka?dego kraju le?y w jego muzyce, sztuce i literaturze i je?li tego nie ma to, do czego wraca?? Takie jest zrozumienie metafory Reisz Lakisza.
Dla ka?dego z nas jest bardzo wa?ne, ?eby nie zapomnie? o tych atrakcjach prowadz?cych do niewykonania jednego z najbardziej g??wnych cel?w ka?dego cz?onka narodu Izraela. Nar?d Izraela jest przywi?zany do Tory Izraela i do Ziemi Izraela. Nar?d bez w?asnej ziemi nie jest prawdziwym narodem. Tora nie przedstawia uniwersalnej religii, kt?r? mo?na tak samo dobrze przestrzega? w Polsce jak i na ksi??ycu. Przykazania Tory wymagaj? obecno?ci cz?owieka na Ziemi Izraela i wi?cej na ten temat nie ma sensu m?wi?. Przes?anie jest jasne wszystkim ?ydom, kt?rzy posiadaj? intelektualn? szczero?? wobec swojej wybranej drogi ?yciowej. Am Israel im Torat Israel be?Erec Israel ?Nar?d Izraela z Tor? Izraela w Ziemi Izraela. Czekamy z otwartymi r?kami.
Pozdrowienia z Jerozolimy,
Rabin Icchak Rapoport