Zbli?amy si? do Pesach i wszyscy wybieramy i odkurzamy nasze Hagady z kurzu, kt?ry si? zebra? na nich od roku stania i nieu?ywania na p??ce. Dla nowych czytelnik?w: Hagada jest ksi??k?, kt?r? czytamy od pierwszej strony do ostatniej w trakcie Obiadu Pesachowego ? po hebrajsku Seder Pesach, wiecz?r 15-ego dnia miesi?ca Nisan. Liturgia Hagady, napisana zosta?a nie ca?e 2000 lat temu, sk?ada si? z opowie?ci o wyj?ciu z niewolnictwa w Micraim (staro?ytny Egipt) z Tory Pisanej oraz z Tory Ustnej. S?owo Hagada pochodzi od czasownika ?lehagid? (?????), kt?ry oznacza ?opowiada?? albo ?powiedzie??. Ten czasownik znajduje si? w?a?nie w wersecie, kt?ry omawia obowi?zek opowiadana o wyj?ciu z Micraim (staro?ytnego Egiptu) w czasie wieczoru Pesachowego. W Ksi?dze Szemot (Wyj?cia) 13; 8 jest napisane: ?ve-higadeta le-wincha ba-jom ha-hu le?mor?? ? ?I opowiesz synowi twojemu dnia onego, m?wi?c: to dla tego, co uczyni? Wiekuisty, gdym wychodzi? z Micraim? (t?um. Cylkowa).
Jednym z g??wnych element?w Sederu Pesachowego jest wypicie czterech kieliszk?w wina. Pami?tam z dzieci?stwa, ?e m?wienie jednego albo wi?cej z b?ogos?awie?stw (berachot) nad winem by?o dla mnie, jako dziecka, wa?n? cz??ci? udzia?u w czytaniu liturgii Hagady. (Zadania czterech pyta? jest zawsze cz??ci? dzieci w tej liturgii.) Picie dok?adnie 4 kieliszk?w wina jest zwi?zane z poj?ciem czterech poziom?w wyzwolenia. Haszem m?wi, ?Przeto powiedz synom Israela: Jam Wiekuisty, a wywiod? was z pod brzemienia Micraim, i wybawi? was od s?u?by ich, i wyswobodz? was ramieniem wyci?gni?tym i s?dami wielkimi. I przyjm? was Sobie za lud?? (Ksi?ga Szemot/Wyj?cia 6; 6-7). Pierwszym poziomem wyzwolenia/zbawienia jest ?wywiod? was?; drugim jest ?wybawi? was?; trzecim jest ?wyswobodz? was?; i czwartym jest ?przyjm? was?. W zwi?zku z tymi czterema poziomami wyzwolenia/zbawienia pijemy w czasie Sederu Pesachowego cztery kieliszki wina i mamy dlatego cztery okazje do b?ogos?awienia wina. Jako m?ody doros?y w jesziwie nauczy?em si?, ?e zwyczaje s? r??ne pomi?dzy Aszkenazyjczykami (?ydami europejskimi) i Sefardyjczykami (?ydami z kraj?w arabskich).
Szulchan Aruch, czyli g??wna ksi?ga Halachy do dnia dzisiejszego, by?a napisana w 16-ym wieku w cz??ci przez sefardyjskiego rabina Rabbi Josef Karo i w cz??ci przez aszkenazyjskiego rabina Rabbi Mosze Isserles. Rozdzia? 474 w cz??ci Orach Chaim (Codzienne ?ycie) odnosi si? w?a?nie do pytania ile ma by? berachot (b?ogos?awie?stw) na te cztery kieliszki wina. Rabbi Josef Karo pisze, ?e m?wimy berach? wy??cznie przed pierwszym kieliszkiem, czyli w czasie kiduszu; oraz przed trzecim kieliszkiem, kt?ry jest zwi?zany z recytowaniem b?ogos?awie?stwa po ka?dym posi?ku. Istniej? r??ne interpretacje Talmudu i zwyczaje o piciu kieliszka wina po ka?dym lub nie ka?dym posi?ku, ale wyt?umaczeniem tego tematu wymaga?oby osobnego artyku?u. Wracamy do sprawy b?ogos?awie?stw przed i po wypiciu czterech kieliszk?w wina w trakcie Sederu.
Rabbi Israel Meir Kagan (Miszna Berura; 20-y wiek) t?umaczy nast?puj?co: Wiemy, ?e Rabini nakazali pi? cztery kieliszki wina w ci?gu sederu Pesachowego. Ka?dy kieliszek jest cz??ci? wykonania jednej micwy i dlatego napisa? Rabbi Josef Karo, ?e m?wi si? tylko berach? przed wypiciem pierwszego i trzeciego kieliszka wina. Przed pierwszym kieliszkiem ze wzgl?du na wykonywania micwy i przed trzecim kieliszkiem ze wzgl?du na picie wina po recytowaniu b?ogos?awie?stwa po jedzeniu (birkat hamazon). Na podstawie tego wyt?umaczenia rozumiemy, dlaczego nie m?wimy b?ogos?awie?stwa po wypiciu a? do czwartego kieliszka, kiedy micwa picia czterech kieliszk?w jest wykonana.
Rabbi Mosze Isserles (Remu z Krakowa) twierdzi, ?e wed?ug Minhag Aszkenaz (Tradycji Aszkenazyjskiej) m?wi si? jednak b?ogos?awie?stwo przed piciem ka?dego z czterech kieliszk?w wina, aczkolwiek zgadza si?, ?e b?ogos?awie?stwo po wypiciu m?wi si? tylko raz, czyli po wypiciu czwartego kieliszka. Rabbi Mosze Isserles m?wi, ?e taka jest opinia wi?kszo?ci z Gaon?w (M?drc?w 6-ego do 10-ego wieku ery gregoria?skiej).
Rabbi Kagan t?umaczy dalej, ?e podstaw? dla Minhag Aszkenaz w tym wypadku jest interpretacja lub tradycja, ?e ka?dy z tych czterech kieliszk?w wina jest r?wnie? odr?bn? micw?, przed kt?r? nale?y powiedzie? odr?bn? berach?. M?wienie b?ogos?awie?stwa po wypiciu wina ma jednak tylko sens po wypiciu czwartego kieliszka, poniewa? nie mamy w zwyczaju recytowa? b?ogos?awie?stw po zako?czeniu wykonania micwy, ale raczej tylko przed rozpocz?ciem jej wykonywania. Recytowanie b?ogos?awie?stwa po wypiciu czwartego kieliszka wina jest zwi?zane wy??cznie z piciem wina i nie jest ma nic wsp?lnego z micw?. Nie recytujemy wi?cej ni? jedno b?ogos?awie?stwo po wypiciu (lub jedzeniu) w ci?gu jednego posi?ku oboj?tnie jak du?o wtedy pijemy (lub jemy).
Rabbi David HaLevi (Turei Zahav; 17-y wiek w Ludomirze) na podstawie cytatu z Rabbi Jaakow ben Rabbeinu Aszer (Tur; 13/14-y wiek; Cologne i Toledo) potwierdza opini? Rabbiego Mosze Isserles na podstawie ?r?de? z czas?w Gaon?w (Rav Amram Gaon, Rav Hai Gaon i Rav Netrunai Gaon) oraz na podstawie interpretacji do Talmudu Rabbiego Icchak Alfasi (Rif; 11-y wiek) i Rabbi Mosze ben Maimon (Maimonides; 12-y wiek; Hiszpania i Egipt).
Powy?szy artyku? mo?e si? wydawa? zbyt techniczny i nudny, ale chyba nie dla cz?owieka, kt?ry zajmuje si? wykonywaniem micwot. Ten artyku? by? napisany dla ludzi, kt?rzy chc? zrozumie? powody wykonywania micwot w taki a nie innym spos?b.
Pozdrowienia z Jerozolimy,
Rabin Icchak Rapoport