Dwaj rabini, kt?rzy mieli chyba najwi?kszy wp?yw w temacie haszkafa (ideologia judaizmu) w 20-ym wieku to Rabbi Josef Dov Soloveitchik (1903-1993) i Rabbi Awraham Icchak Kook (1865-1935), oby pami?? cadyk?w by?a dla nas b?ogos?awie?stwem. Oboje cz?sto s? opisywani jako przeciwstawne bieguny haszkafy, maj?c na przyk?ad diametralnie r??ne style przekazywania swoich pogl?d?w i interpretacji. Rabbi Soloveitchik znany jest ze swojego niezwykle zwi?z?ego sposobu nauczania i pisania; natomiast Rabbi Kook za sw?j poetyczny, bogaty i wielos?owny spos?b pisania. Oboje byli potomkami wielkiego m?drca Rabbi Chaim Soloveitchik; Rabbi Kook by? jego studentem przez pare lat (nie by? potomkiem biologicznym), a Rabbi Josef Dov Soloveitchik by? jego wnukiem i mia? okazj? przebywa? w obecno?ci swojego dziadka do pi?tnastego roku swojego ?ycia, kiedy Rabbi Chaim Soloveitchik umar? (w 1918 roku). Rabbi Chaim Soloveitchik od wiek?w by? uwa?any za najwi?kszego geniusza w interpretowaniu Talmudu i przypisany jest mu spos?b studiowania Talmudu zwany ?drog? Brisk? [brisker derech]. Do dnia dzisiejszego wszystkie jesziwy ?wiata u?ywaj? albo pr?buj? u?ywa? tego sposobu studiowania i interpretowania Talmudu. [Ten artyku? nie ma na celu, aby wyt?umaczy?, na czym polega droga Brisk]. Rabbi Chaim Soloveitchik mia? ogromny wp?yw na ca?y ?wiat studiowania Talmudu, niemniej jednak niewiele zostawi? nam spisane. Jedyna ksi?ga napisana jego r?k? jest cienk? ksi?g? rozmaitych nowych wgl?d?w do ksi?g Maimonidesa [Chiduszei Rabbeinu Chaim al ha-Rambam]. Z jego wnukiem Rabbim Josef Dov Soloveitchik by?o podobnie. Rabbi Soloveitchik naucza? Talmudu wed?ug sposobu swojego dziadka i mia? wi?cej student?w ni? jakikolwiek inny rabin 20-ego wieku, ale r?wnie? bardzo ma?o opublikowa?; wy??cznie kilka eseji. Rabbi Kook, kt?ry by? studentem Rabbiego Chaim Soloveitchika przez jaki? czas w jesziwie w Wo?oszynie, pozostawi? po sobie inne dziedzictwo. Wpierw kontynuowa? drog? swojego nauczyciela i bardzo ma?o pisa? i publikowa?. Wszystko jednak zmieni?o si? po tym, jak zrobi? alij? do Ziemi Izraela w 1904 roku. W Ziemi Izraela Rabbi Kook zacz?? pisa? i sta? si? bardzo p?odnym pisarzem; napisa? i opublikowa? wiele ksi?g. Co si? sta?o? Dlaczego Rabbi Kook zmieni? spos?b wp?ywania na ?wiat ?ydowski po swoim przeprowadzeniu si? do Ziemi Izraela?
Odpowied? znajdziemy w pozornie nieistotnym szczeg?le. Jeden jedyny raz spotkali si? Rabbi Kook i Rabbi Josef Dov Soloveitchik. W 1935 roku Rabbi Soloveitchik odwiedzi? Ziemi? Izraela i odwiedzi? oczywi?cie r?wnie? Rabbiego Kook. Obecny przy ich spotkaniu by? m?ody student Mosze Cwi Neria (p??niej zosta? wielkim rabinem) i on napisa? o szczeg??ach tego spotkania. Pod koniec spotkania Rabbi Kook powiedzia? swojemu studentowi, ?rozmawianiem z rabinem Soloveitchik, przypomnia? mi kiedy by?em studentem jego dziadka? oraz ?moc geniusza dziadka tkwi teraz u wnuka?. M?ody Mosze Cwi Neria by? bardzo zaskoczony, m?wi?c delikatnie. Rabbi Kook by? Naczelnym Rabinem Izraela i mia? 70 lat, a Rabbi Josef Dov Soloveitchik by? m?odym 32-letnim rabinem. Ponadto Rabbi Kook nie mia? zwyczaju, ?eby rzuca? komplementami. Rabbi Chaim Soloveitchik by? uwa?any za najwi?kszego geniusza w interpretowaniu Talmudu od wiek?w, i por?wnywanie m?odego Rabbiego Soloveitchik do jego dziadka by?o czym? niesamowitym. Ale jeszcze bardziej rzucaj?ce si? w oczy jest to, co Rabbi Soloveitchik po spotkaniu napisa? w swoim pozdrowieniu do Rabbiego Kook w Ksi?dze Go?ci, kt?ra by?a trzymana w domu Naczelnego Rabina. Rabbi Soloveitchik odpisa? Rabbiemu Kook bardzo dziwnym tytu?em; a mianowicie ?Geon Jeszurun?, Mistrz Jeszurunu. Szukaj?c komputerowo przez ponad 100,000 teszuwot nie znalaz?em ani jeden raz, ?eby jaki? rabin odpisa? albo zwr?ci? si? do innego rabina tytu?em ?Geon Jeszurun?. Teszuwot to artyku?y, w kt?rych autor/rabin bada temat halachiczny, aby da? odpowied?. Ponad 100,000 teszuwot i nikt nigdy nie skorzysta? z tego tytu?u. Tytu? ?Geon Israel?, Mistrz Izraela, pokazuje si? dos?ownie setki razy, ale nigdy nie ?Geon Jeszurun?. Wydaje mi si?, ?e mo?emy si? nauczy? co? z wyboru s??w Rabbiego Soloveitchik. Co oznacza s?owo ?Jeszurun?? S?owo ?Jeszurun? ukazuje si? w Torze dwa razy jako opis narodu Izraela. W Ksi?dze Dewarim jest napisane, ?I rozty? Jeszurun i zhardzia?..? (32; 15). Rabbi Abraham ibn Ezra (1089-1167) t?umaczy, ?e s?owo ?Jeszurun? pochodzi od s?owa ?jaszar?, kt?re oznacza ?prosty?, ale r?wnie? ?uczciwy?, ?szczery? i ?bezpo?redni?. S?owo Israel konotuje do pochodzenia narodu od pradziadka Jaakowa, kt?ry otrzyma? imi? Israel. Natomiast s?owo Jeszurun konotuje do szczerego i uczciwego narodu; czyli czego? wi?cej ni? tylko pochodzenie. Zaczynamy si? teraz zbli?a? do sedna sprawy. Rabbi Soloveitchik zrozumia?, ?e powr?t do Ziemi Izraela zmieni styl jakim najwi?ksi rabini przekazuj? Tor?. W Diasporze wielu z najwi?kszych m?drc?w pisa?o zwi??le i/albo na wysokim poziomie i to powodowa?o, ?e ich s?owa byli dost?pne tylko dla wy?szych warstw intelektualnych w narodzie ?ydowskim. W Diasporze ?ydzi mieszkaj? w?r?d innych narod?w i obawa przed asymilacj? jest wielka. Dlatego najwi?ksi m?drcy Tory musieli zapewni? przede wszystkim, ?e Tora zostanie przekazana prawid?owo z generacji do generacji a to, ?e pro?ci ludzie nie b?d? mieli ?atwo?ci bezpo?redniego zrozumienia s??w najwi?kszych m?drc?w jest po prostu z?em koniecznym. Powr?t do Ziemi Izraela wszystko zmienia. Ju? nie jeste?my mniejszo?ci? i nie jeste?my na cudzej ziemi. Ju? nie mniej wa?nym ni? zachowanie czystego przekazu Tory z generacji do generacji, jest staranie si? m?drc?w, aby dotrze? do najbardziej oddalonych i przybli?y? ich do siebie. Wydaje mi si?, ?e to spowodowa?o zmian? stylu Rabbiego Kook od bardzo ma?ej ilo?ci opublikowanych prac do bardzo wielkiej ilo?ci. Wydaje mi si? r?wnie?, ?e Rabbi Soloveitchik doceni? to i dlatego nazwa? Rabbiego Kook tytu?em ?Geon Jeszurun? zamiast tylko ?Geon Israel?.
?yjemy w cudownych czasach, w kt?rych mamy ?atwiej ni? kiedykolwiek, ?eby dotrze? do bezpo?redniego zrozumienia s??w naszych najwi?kszych m?drc?w. Komputery, Internet, Skype i telefony kom?rkowe zrobi?y, ?e ka?dy ma dost?pno?? do ogromnej ilo?ci Tory, je?li tylko zechce. Oby?my wszyscy korzystali z tych niesamowitych mo?liwo?ci.
B?ogos?awie?stwa z Jerozolimy,
Rabin Icchak Rapoport