Aron Archives - Shavei Polska

Parsze Chukat-Balak

June 30, 2023June 30, 2023Rabin Yehoshua Ellis

Parsza Chukat-Balak

W tej tygodniowej parszy przeskakujemy trzydzieści osiem lat do przodu. Dzieci Izraela są teraz na końcu swojej wędrówki po pustyni. Nie dowiemy się, co dokładnie wydarzyło się między zakończeniem poprzedniej parszy a początkiem tej tygodniowej parszy. Bóg nie uznał tego za istotne, zamiast tego dowiadujemy się o narodzie, który jest teraz gotowy, by wkroczyć do Ziemi Izraela. Wszyscy ci, którzy byli skazani na śmierć na pustyni, już nie żyją, i jesteśmy gotowi ruszyć dalej.

W końcu, po czterdziestu latach, wracamy tam, gdzie zaczynaliśmy, gotowi wkroczyć do Ziemi Izraela z żydowskim zespołem marzeń: Miriam, Aharon i Mojżesz. Czternaście wersów dalej Miriam nie żyje, a Mojżesz i Aharon zostali skazani na śmierć na pustyni. Dlaczego Mojżesz, Aharon i Miriam nie mogli poprowadzić dzieci Izraela do Ziemi Izraela?

Interesujące jest to, że nigdy nie dowiadujemy się powodu śmierci Miriam, ale z drugiej strony większość jej działań nie znalazła się w Torze. Co do powodu śmierci Mojżesza i Aharona, Tora mówi nam, że nie mogli oni wejść do Ziemi Izraela, ponieważ nie przemówili do skały przed Dziećmi Izraela, aby wyciągnąć z niej wodę. Zamiast tego zbierali się wokół skały i uderzyli w nią, tak jak uczynili to czterdzieści lat wcześniej. Zgadza się, że uderzenie czegoś zamiast przemówienia do skały jest złym postępowaniem, ale czy Mojżesz i Aharon naprawdę zachowali się na tyle źle, że nie zasłużyli sobie aby wprowadzić Dzieci Izraela do Ziemi Obiecanej?

Minęło czterdzieści lat od momentu, gdy Dzieci Izraela opuściły niewolę i otrzymały Torę. Izrael jest teraz nowym narodem o zupełnie innej tożsamości. Naród, który opuścił Egipt, był fizycznie słaby i zraniony, nie był przyzwyczajony do zapewniania sobie własnych potrzeb i bezpieczeństwa. Potrzebowali przywódcy, który mógłby ich chronić i prowadzić przez rozległą pustynię Synaju, zapewniając im fizyczne bezpieczeństwo.

Teraz sytuacja się zmieniła.

W naszej parszy Izrael staje do wojny trzy razy, bez sprzeciwu, i odnosi zwycięstwo we wszystkich trzech kampaniach. Nie potrzebujemy już przywódcy, który by znalazł dla nas jedzenie i inspirację do walki. Potrzebujemy przywódcy, który może ożywić nasze duchy, dać nam sens i zmotywować do jednoczenia się jako naród. Potrzebujemy nowego przywódcy, takiego, który może pokazać nam, jak osiągnąć to, czego potrzebujemy przez mowę i błaganie, a nie tylko poprzez siłę woli. Bóg prosi Mojżesza i Aharona, aby zademonstrowali tę umiejętność przed narodem, ale zawodzą. Bóg musi ich zostawić, aby w Izraelu mogły powstać zupełnie nowe rodzaje przywództwa. Musimy być gotowi do zmiany dla potrzeb tych, których kochamy. To jedno z najtrudniejszych wyzwań, nawet Mojżesz i Aharon mieli z tym problem, ale jeśli nie potrafimy zmienić się, to ranimy naszych bliskich. Jeśli potrafimy się zmienić, wiemy, że zostaniemy nagrodzeni większą potrzebą zmiany. Każda zmiana to kolejna szansa, by wyrazić więcej miłości dla tych wokół nas i odejść od bólu i traumy przeszłości.

Szabat Szalom!

Z miłością,

Yehoshua

Aharei Mot – Kedoszim

April 28, 2023April 28, 2023Reuven Tradburks

Aronowi polecono, by wszedł do Świętego Miejsca (Kadosz Kadoszim) tylko dzięki skomplikowanemu procesowi składania ofiar. Ma on przynieść prywatną ofiarę za grzech. I wspólnotową ofiarę za grzech, składającą się z dwóch identycznych kozłów, jednego jako ofiary, drugiego wysłanego na pustynię, wyznaczonego w drodze losowania. Krew zarówno z jego ofiary, jak i z ofiary zbiorowej zostanie wniesiona do Świętego Miejsca, a towarzyszyć jej będzie kadzidło. Dym z kadzidła wypełnia Świętość. Kozioł (ofiara) zostaje wysłany na pustkowie. Lud zyskuje kaparę – przebłaganie.

Wejście do Świętości wymaga skomplikowanej ceremonii składania wyjątkowych ofiar, w tym ceremonii kozła ofiarnego i kadzidła składanego w Świętości – Kadosz Kadoszim – Najświętszego miejsca w Świątyni. A wszystko to wykonuje Kohen Gadol – Najwyższy Kapłan.

Jest to kontynuacja potężnego i kluczowego tematu całej sekcji po górze Synaj. W swoim dążeniu do człowieka, w swojej miłości do człowieka, Bóg stworzył miejsce spotkania – Miszkan. Jest to jednak spotkanie z troską, z rezerwą, z pokorą. Projekt budynku jest bardzo szczegółowy. Ofiarowanie jest bardzo szczegółowe; kiedy się je przynosi, jak się je przynosi, jaka jest rola Kohenów w ich przynoszeniu. Bóg mówi: Możecie się do Mnie zbliżyć, chcę, żebyście się do Mnie zbliżyli, ale z ostrożnością. Tutaj zaprasza człowieka na spotkanie w Świętej Świątyni – wewnętrznej, intymnej komnacie, z Aronem i tablicami, osłoniętej przez aniołów. To intymne zaproszenie wymaga bardzo skomplikowanej procedury; wyjątkowych ofiar, takich jak kozioł ofiarny i kadzidło, ofiary za grzech, ofiary za ołtarz. Im bliżej, tym bardziej intymnie; ale też tym więcej troski i przygotowania wymaga.

Jest to potężny i kluczowy temat: Bóg zaprasza człowieka, chce człowieka, ale wymaga od niego zrozumienia jego niewystarczalności i ludzkich ułomności (ofiary za grzech). I chociaż człowiek jest zaproszony do Świętego Miejsca, to z wielkimi ograniczeniami. Nie każdy człowiek, nie każdego dnia; jest to jedna osoba, Kohen Gadol – Najwyższy Kapłan, tylko jeden raz w roku. Bóg pozostaje tajemniczy, niewypowiedziany, nieskończony, niepoznawalny. To jest ta delikatna równowaga, którą tworzy Tora; G-d chce człowieka. Człowiek jest szlachetny, zaproszony przez samego G-d. Ale z ogromnym szacunkiem, głębokim uznaniem ograniczonego stanowiska człowieka. Szlachetność i pokora; majestat bycia zaproszonym przez Boga, idzie w parze z rzeczywistością naszej żałosnej niewystarczalności.

Paraszat Miszpatim

January 28, 2022Reuven Tradburks

Parszat Miszpatim

Rozpoczynamy nową erę w Torze: erę micw. W pierwszych 86 wersetach Parszy znajduje się 51 micw. Większa część Parszy to micwy prawa cywilnego. Koniec Parszy wznawia narrację, opisując zbliżające się wejście do ziemi Izraela. Mojżesz wstępuje na górę, aby otrzymać tablice.

Aby nadać pewną strukturę tym 51 micwotom, wprowadziłem do każdej sekcji nagłówek kursywą, wskazując na temat praw, które one wprowadza.

Pierwsza alija (21:1-19) A oto prawa, o których masz ich pouczyć.

Prawa dotyczące niewolników

Żydowski niewolnik wychodzi na wolność po przepracowaniu 6 lat. Jeśli zechce, może przedłużyć swoją niewolę na stałe. Właściciel lub jego syn może poślubić niewolnicę. Jeśli tego nie zrobią, niewolnica wychodzi na wolność po osiągnięciu dojrzałości.

Fizyczna napaść

Fizyczna napaść skutkująca śmiercią jest karana śmiercią, podobnie jak napaść na rodzica, porwanie, przeklinanie rodzica. Za napaść cielesną, która nie prowadzi do śmierci, wypłacane są odszkodowania za szkody, bezrobocie i koszty leczenia.

Zeszłotygodniowa Parsza zakończyła się szczytowym doświadczeniem objawienia na Synaju – i strachem ludu przed usłyszeniem głosu Boga. Cóż za kontrast, by zaraz po tym nastąpiły prawa dotyczące niewolnictwa. I napaści. Raszi zwraca uwagę, że pierwsze słowo Parszy ma “waw”, czyli „i” – “i takie są prawa”. Mimo że dla nas jest to nowa Parsza, w Torze jest ona kontynuacją narracji z góry Synaj. Musimy zadać oczywiste pytanie: w jaki sposób te wszystkie prawa cywilne są powiązane z narracją?

Długi pobyt w Egipcie miał wiele celów: 1) pozwolić całemu narodowi żydowskiemu doświadczyć Ręki Boga w historii, 2) pozwolić całemu narodowi żydowskiemu doświadczyć objawienia na Synaju i 3) nauczyć naród żydowski jakiego rodzaju społeczeństwa nie chcą naśladować.

Wyruszamy w podróż do nowego życia, do żydowskiego społeczeństwa w ziemi Izraela. Nie tylko opuszczamy Egipt; mamy cel podróży. Ale to społeczeństwo, które zamierzamy zbudować, nie powinno być podobne do egipskiego. Zostawcie egipskie społeczeństwo za sobą. Nasze żydowskie społeczeństwo nie powinno być w niczym podobne do tamtego społeczeństwa: budujemy społeczeństwo antyegipskie. Zostawmy za sobą jego wykorzystywanie niewolników, jego lekceważący stosunek do ludzkiego życia (niemowlęta w rzece), jego nadmierne użycie siły fizycznej (pan niewolników).

Nasze żydowskie społeczeństwo będzie szanowało życie, szanowało innych, wytyczało granice szacunku dla własności innych i budowało społeczeństwo dobroci i sprawiedliwości.

Druga alija (21:20-22:3)

Fizyczna napaść:

Fizyczna napaść za którą należy uiścić opłatę to: Napaść na niewolników, na kobietę w ciąży skutkująca utratą ciąży. Napaść na niewolnika skutkująca utratą oka lub zęba daje niewolnikowi wolność.

Szkody wyrządzone przez moją własność lub działania

Szkody wyrządzone przez moją własność lub działania: szarżujący wół powodujący śmierć osoby, śmierć zwierzęcia w wyniku wykopanego przeze mnie dołu lub w wyniku szarżowania mojego woła.

Kradzież

Kradzież i sprzedaż lub ubój zwierząt wymaga restytucji w wysokości 4 lub 5-krotnej wartości straty. W przypadku kradzieży potajemnej, jeśli złodziej zostanie zabity, uznaje się, że sprawca działał w obronie własnej. Karą za kradzież jest podwójna wartość skradzionego przedmiotu.

Oprócz szacunku do godności innych, nasze społeczeństwo ma być sprawiedliwe. Tematem tej aliji nie są woły goniące woły, ale ludzie biorący odpowiedzialność za swoją własność. Jeśli moja własność zniszczy twoją, to biorę za to pełną odpowiedzialność. Tematem są ludzie szanujący własność innych ludzi.

Trzecia alija (22:4-25) Dobrzy sąsiedzi

Dobrzy sąsiedzi: szkody w twojej własności muszą być zrekompensowane, jeśli zostały wyrządzone albo przez moje zwierzęta pasące się na pastwisku, albo przez ogień rozpalony przeze mnie w mojej własności;

Prawa dotyczące rekompensaty za utratę twojej własności, gdy była strzeżona lub pożyczana przeze mnie.

Prawa, dotyczące wykorzystywania innego człowieka:

Uwiedzenie niezamężnej kobiety, czarodziejów skazuje się na śmierć. Jeśli ktoś uciska obcego, wdowę lub sierotę, a oni zwrócą się do Mnie, żony wasze będą wdowami, dzieci sierotami.

Wracając do tematu odrzucenia norm egipskiego mocarstwa; władza nie daje przywilejów. Są ludzie z władzą. I ludzie bez niej. Cudzoziemiec, wdowa i sierota nie mają władzy – są sami, nie mają nikogo, kto mógłby bronić ich sprawy. Nie żeruj na ich braku władzy. Ja, mówi Bóg, jestem opiekunem tych, którzy nie mają władzy. Oni mogą nie mieć nikogo, do kogo mogliby się zwrócić, kto by im pomógł. Ale oni zawsze mają mnie. Wy, którzy macie władzę i wykorzystujecie tych, którzy jej nie mają, będziecie musieli liczyć się ze Mną.

4 alija (22:26-23:5) Dobrzy obywatele

Dobrzy obywatele: nie przeklinajcie sędziów ani władców, nie zwlekajcie ze spełnieniem obowiązków, nie sprzymierzajcie się z oszustami, aby wypaczyć sprawiedliwość, ani nie podążajcie za złym tłumem w sporach.

Pomocni sąsiedzi: Zwrot zwierzęcia, które przemieściło się bezpańsko, pomóc rozwiązać zapięte zwierzę nawet zwierzę wroga.

Nierównowaga sił w Egipcie, która rodziła niechęć do rządzących, nie jest dla nas. My jesteśmy nimi – szanujmy tych, którzy mają władzę, bo oni nam służą. Nasze społeczeństwo ma być nastawione na współpracę dla dobra nas wszystkich. A polepszanie życia innych nie jest wyłączną odpowiedzialnością rządu: wszyscy możemy uczynić życie innych lepszym – inicjować zwrot zagubionych przedmiotów, odciążać innych.

5 alija (23, 6-19) Sprawiedliwość: nie wypaczajcie sprawiedliwości – wobec biednych i słabych, przez kłamstwa, przez łapówki i wobec cudzoziemca, bo byliście cudzoziemcami w Egipcie.

Ograniczenia człowieka w świecie Bożym: pracuj na roli 6 lat, w siódmym zostaw ją ubogim. Pracuj 6 dni, siódmego dnia daj odpocząć swoim robotnikom. Przestrzegaj 3 świąt pielgrzymkowych: Pesach, Szawuot, Sukkot. Nie pokazuj się z pustymi rękami.

To szczegółowe wyliczenie tego, co nazwalibyśmy prawem cywilnym, kończy się na Szmicie, Szabacie i świętach. Korzeniem żydowskiego społeczeństwa jest zdrowe uświadomienie sobie ograniczeń człowieka i naszego partnerstwa z Bogiem. My pracujemy, ale ziemia jest Jego. Zatrudniamy pracowników, ale wszyscy jesteśmy Jego sługami. Nasze rolnictwo jest przerywane świętami; tak aby uśpić naszą pogoń za bogactwem dla samego bogactwa, z infuzją stania przed Nim.

6 alija (23:20-25) Podróż do Ziemi: Posyłam Mojego anioła, aby cię poprowadził do Ziemi Izraela. Wierność temu, co mówię, zapewni ci pomyślne osiedlenie się w tej ziemi. Nie czcijcie tam bożków, służcie raczej Bogu, a będziecie się cieszyć błogosławieństwem i zdrowiem w ziemi.

Wyliczenie micwot kończy się tutaj i narracja zaczyna się na nowo. Jesteśmy na naszej drodze do Ziemi Izraela. Dlaczego narracja została przerwana wyliczeniem 51 micwot? Stawiając się w sytuacji ludu: my znamy historię 40 lat na pustyni. Ale oni nie. Bóg powiedział Mojżeszowi, że wyprowadzi lud z Egiptu, zaprowadzi go na górę Synaj. I wprowadzi ich do Ziemi Izraela. Do tej pory wyszli z Egiptu, byli na Synaju, a teraz są gotowi do wędrówki do Ziemi Izraela. W umysłach ludzi lista micwot, które tworzą sprawiedliwe i życzliwe społeczeństwo, ma sens. Ponieważ już za kilka miesięcy będą oni zakładać nowe społeczeństwo żydowskie w ziemi Izraela. Po wysłuchaniu tych micwot, wiedzą teraz, jak będzie wyglądało to żydowskie społeczeństwo – według tych życzliwych i sprawiedliwych praw.

Siódma alija (23:26-24:18) Twoi przeciwnicy w Ziemi będą się bać. Sprawię, że będą odchodzić powoli z czasem, aby Ziemia nie była spustoszona, gdy przybędziesz. Nie zawieraj paktów z mieszkańcami Ziemi, nie mogą oni mieszkać z tobą, abyś nie zaczął służyć ich bogom. Mojżesz wstąpił na górę, spisał słowa Boga. Zbudował ołtarz u stóp góry; przyniesiono ofiary. Odczytał słowa przymierza; lud odpowiedział, że wypełni je wszystkie. Krew została pokropiona na znak przymierza. Mojżesz wstąpił na górę z Aharonem, Nadawem i Awihu oraz 70 starszymi; ujrzeli oni szafir, czystość niebios. Bóg wezwał Mojżesza na górę, aby dać mu Tablice, Torę i Micwot. Obłok Boga był na górze, wizja Boga jak ogień trawiący. Mojżesz był tam przez 40 dni i 40 nocy.

Ostatnia alija tej Parszy nie przykuwa aż tak wielkiej uwagi. Ale ten ostatni akapit? Szafir, wizja czystości nieba, obłok i ogień na górze. Podczas gdy my często skupiamy się na treści 10 przykazań na Synaju, znacznie więcej uwagi w Torze poświęca się dramaturgii tego doświadczenia; zarówno w Jitro w zeszłym tygodniu, jak i w tym opisie. Podczas gdy my mamy kilka tygodni przed złotym cielcem, postawienie się w sytuacji tych, którzy stali u stóp góry – to jest przerażające. Ludzie musieli czuć się niepewnie, przestraszeni, niegodni, przytłoczeni, zdezorientowani. Chcą bliskiego i życzliwego Boga, ale bardzo możliwe, że mają wątpliwości co do mocy i implikacji tego, co oznacza bliski Bóg.

Paraszat Bo

January 6, 2022Reuven Tradburks

Następuje ósma i dziewiąta plaga. Przed dziesiątą plagą, czyli śmiercią pierworodnych, nadane są micwy Korban Pesach i Maca. Pierworodni umierają. Żydzi zostają wysłani z Egiptu. Micwy zostają nadane, aby upamiętnić doniosłe wydarzenie Wyjścia z Egiptu.

Alija (10:1-11) Ósma plaga: szarańcza. Mojżesz i Aron przybywają do Faraon: szarańcza roi się, zjadając całą roślinność pozostałą po gradobiciu. Odchodzą. Doradcy Faraona ostrzegają go, że Egipt zmierza ku zagładzie. Mojżesz i Aron zostają sprowadzeni z powrotem. Faraon mówi: idź i służ swemu Bogu. Kto idzie? Mojżesz odpowiada: młodzi, starzy, mężczyźni, kobiety, zwierzęta. Faraon odmawia: tylko mężczyźni. I wysyła ich.

Plagi mają swoje wzorce. Jednym z wzorców w tych ostatnich plagach wydaje się być odwrócenie procesu tworzenia. Z powrotem w historii stworzenia, światło jest stworzone w dniu pierwszym. Niebo w dniu drugim. Ziemia i roślinność w dniu trzecim. W odwrotnym kierunku: szarańcza zjada całą roślinność na ziemi. Roją się z nieba. W ciemności, Mojżesz podnosi swoją laskę do nieba. I wtedy nie ma żadnego światła. Jakby świat Egiptu rozpadał się z powrotem w chaos.

2nd aliya (10:12-23) The east wind brings in the locusts. They darken the earth, eating all vegetation. Faraon quickly calls Mojżesz and Aron: I have sinned to Bóg your Bóg. Pray to remove this death from me. Mojżesz does. The wind brings the locusts back to the sea. Faraon does not send the people out. The 9th plague: 3 days of darkness. There is light for the Jews.

alija (10:12-23) Wschodni wiatr sprowadza szarańczę. Ciemnieją one na ziemi, zjadając wszelką roślinność. Faraon szybko wzywa Mojżesza i Arona: Zgrzeszyłem wobec Boga, twego Boga. Módlcie się, aby oddalił ode mnie tę śmierć. Mojżesz to robi. Wiatr sprowadza szarańczę z powrotem do morza. Faraon nie wysyła ludzi. Dziewiąta plaga: 3 dni ciemności. Jest światło dla Żydów.

O ile nie powinniśmy mieć ulubionego dziecka, o tyle możemy mieć ulubioną plagę. Dzieci lubią żaby. Moją ulubioną jest ciemność. Za to, co mówi o Żydach. Jeśli w Egipcie jest ciemno przez 3 dni – ojej, dlaczego przez 3 dni? Żadna z innych plag nie mówi nam, jak długo trwały. Dlaczego ciemność trwała 3 dni? Gdzie jeszcze w tej historii pojawiają się 3 dni?

Mojżesz pyta Faraona by pozwolił Żydom na trzy dniową podróż przez pustynię aby służyć Bogu. Jeśli jest ciemno przez 3 dni – to idealnie – mogliby wyjść i przez 3 dni i zanim zapalą się światła, naród żydowski byłby już nad morzem. Dlaczego nie wyruszyli pod osłoną 3-dniowej ciemności?

Ponieważ ta historia nie jest marszem Żydów ku wolności. Marsz wolności miałby charyzmatycznego przywódcę, który zwołuje ludzi do walki z niesprawiedliwością, która im się przydarza, prowadząc ludzi, którzy pragną zdobyć wolność. Ale to nie jest ta historia. Żydzi są w Egipcie przez setki lat. Nie ma powstania. Mojżesz ma 80 lat, gdy zostaje powołany do swojej misji – to trochę późno, by przewodzić swojemu ludowi. Ale przewodzenie ludowi nie jest jego pomysłem; zostało mu to narzucone. On odmawia. Mojżesz nie jest charyzmatycznym przywódcą, gładkim mówcą retorycznym, mistrzem prawodawstwa.

Historia Exodusu jest historią Boskiego aktu. Bóg wybiera Mojżesza, wbrew jego woli, by był jego pionkiem. I spójrzcie na Żydów – mogliby uciec – ale nie są twórcami wolności. Odchodzą całkowicie tylko z woli Boga, a nie z powodu własnych podstępów. Kiedy mieli szansę uciec – nie uciekli. Niechętny przywódca i bierni naśladowcy oznaczają tylko jedno: ich odkupienie nie było ich własnym dziełem, ale jest dziełem Boga.

3. alija (10:24-11:3) Faraon wzywa Mojżesza: Idźcie służyć Bogu, nawet wasze dzieci. Zostawcie tylko zwierzęta. Mojżesz odpowiada: musimy je wziąć – nie wiemy, co złożyć w ofierze, dopóki tam nie dotrzemy. Faraon: Nigdy więcej do mnie nie przychodź, bo zginiesz. Bóg mówi Mojżeszowi, że po następnej pladze będą wolni. A Egipcjanie wyposażą lud w złoto i srebro.

Sprawiedliwość jest głównym tematem Tory. Niesprawiedliwość niewoli musi zostać naprawiona – stąd obietnica, że Egipcjanie dadzą złoto i srebro, małe zadośćuczynienie za krzywdę niewoli.

4. alija (11:4-12:20) Mojżesz mówi Faraon o zbliżającej się pladze pierworodnych. Twój lud będzie błagał nas, abyśmy odeszli. Mojżesz odchodzi w gniewie. Bóg mówi mu, że Faraon nie wysłucha prośby. Mojżesz i Aron otrzymują instrukcje dotyczące Korban Pesach: 10 dnia miesiąca weźcie baranka dla rodziny, pilnujcie go do 14 dnia, cały naród żydowski go ofiaruje, spożyje go w nocy pieczonego z macą i marorem, z laską w ręku, z butami na nogach. W międzyczasie o północy wybiję wszystkich pierworodnych. Dzień ten i jego obchody będą naznaczone na wieki. Przez 7 dni jedz macę; przez 7 dni nie wolno jeść chamecu.

Maca ma być jedzona w noc wyjścia – przed północą. Ale myślałem, że jemy macę ze względu na pośpiech exodusu? Rabin Menachem Liebtag zwraca uwagę, że seder w noc exodusu jest kolacją antyegipską. Zwierzęta są święte – my pieczemy jedno. A chleb, który rośnie, to egipski wynalazek. Cały chleb w tych stronach to chleb płaski – pitas, lafa. Chleb w wymyślnych foremkach jest egipski. Tak więc na sederze w Egipcie – nie ma żadnego wymyślnego egipskiego chleba, tylko maca.

5. alija (12:21-28) Mojżesz poucza lud o Pesach, w tym o konieczności oznaczenia drzwi krwią. Tej nocy nie wolno wam wychodzić z domu. To święto będzie obchodzone na zawsze; kiedy dotrzecie do ziemi, przestrzegajcie go. Dzieci wasze będą was pytać, dlaczego; powiedzcie im, bo Bóg przeszedł nad naszymi domami. Ludzie słysząc te instrukcje kłaniają się, idą i robią dokładnie to, co Bóg nakazał Mojżeszowi i Aharonowi.

Wyobraźcie sobie wiarę konieczną do wykonania tych instrukcji. Ok, Bóg zapowiedział, że pierworodni Egipcjanie zostaną wybici piętnastego dnia o północy. I dzięki temu będziemy wolni. Ale żeby niewolnicy bezczelnie przygotowywali się do uboju świętych zwierząt egipskich, nie jednego dnia, ale wzięli je i pilnowali przez 4 dni, ofiarowali, upiekli. Dlaczego pieczone na otwartym ogniu? Nie wiem, spekuluję, ale cóż, nie da się ukryć zapachu grilla. Cała okolica się cieszy. Żydom nakazano świętować, bez wstydu, w pełnej krasie, paląc Egipcjanom to, co dla nich święte, prosto pod nosem – i to zanim staną się wolni!

A żeby zwiększyć pewność siebie, wiarę i jasność działania, Bóg dodaje: wiedzcie, że będziecie to święto obchodzić już zawsze. Zanim nastąpi exodus, oni planują świętować go na zawsze. To jest pewność siebie. Wiara.

Gdy Mojżesz pouczył lud, wykonali to dokładnie z instrukcjami Boga, które przekazał im Mojżesz. Niesamowite!

6. alija (12:29-51) O północy wszyscy pierworodni w Egipcie umierają. Faraon wzywa Mojżesza i Arona i nakazuje im odejść, aby służyli Bogu. I to szybko, aby cały Egipt nie został zniszczony. Wśród Żydów, którzy opuścili Egipt było wówczas 600,000 dorosłych mężczyzn. Ciasto zostało upieczone jako maca, ponieważ nie mogli się doczekać, aż wyrośnie. Żydzi byli w Egipcie 430 lat. Bóg wyjaśnił Mojżeszowi i Aronowi zasady ofiary Pesachowej: dokonać jej mają tylko obrzezani niewolnicy, nie pracownicy, cały lud, nie wynosić ofiary z domu, jedna zasada dla wszystkich ludzi.

Wyjście z Egiptu jest centralnym punktem naszej wiary, w której uznajemy, że Bóg kształtuje żydowską historię mocną i wyciągniętą ręką. Wierzymy we wszechmocnego Boga. Który dał nam Torę. Ale który, na dodatek, ma plan. Interweniował w sprawy człowieka, przyprowadził nas do Niego. Ręka Boga w historii zbyt często, a właściwie najczęściej, była zasłonięta przed naszym wzrokiem. Gdzie On nas prowadzi, jak nas prowadzi?

My, uprzywilejowane pokolenie, och, jakże uprzywilejowane, my, którzy powróciliśmy do naszej Ziemi, jesteśmy naprawdę uprzywilejowani; ponieważ kiedy czytamy o Jego silnej ręce i wyciągniętym ramieniu – możemy przytaknąć, tak, potwierdzić, że On prowadzi nasz lud, interweniuje w naszą historię.

7. alija (13, 1-16) Bóg nakazuje: wszystkie pierworodne zwierzęta oraz ludzie narodu żydowskiego będą dla mnie święte. Mojżesz mówi do ludu: pamiętajcie o tym dniu, bo w nim Bóg mocną ręką wyrwał was z niewoli. Gdy wejdziecie do ziemi Izraela, przestrzegajcie tego: jedzcie macę przez 7 dni, oczyśćcie dom z chamecu, powiedzcie waszym dzieciom, że to dlatego, że Bóg wyprowadził nas z Egiptu. I zwiąż je jako znak na twoim ramieniu i pamiątkę między twoimi oczami. Każde pierworodne zwierzę jest poświęconą ofiarą. Gdy twoje dziecko zapyta, co to jest, powiedz mu, że Bóg wyprowadził nas z Egiptu. Zawiąż to jako znak na twojej ręce i jako wskazówkę między twoimi oczami, ponieważ Bóg wyprowadził nas silną ręką.

Historia Exodusu musi być zapamiętana w szczegółach poprzez wykonywanie micw. W tym zawiązywanie tefilin na naszej ręce, słabszej ręce, bo On ma silną rękę, i na naszych głowach. Bo wszystkie nasze działania i wszystkie nasze dążenia, cała historia, muszą być kierowane tą historią o Jego miłości, która bierze nas za swoich umiłowanych.

Paraszat Waera

December 31, 2021January 2, 2022Reuven Tradburks

Parsza Waera jest przejściem od Boskich obietnic do Boskiego działania. Po pierwszej odmowie Faraona pod koniec zeszłotygodniowej Parszy, Bóg zapewnia Moszego (Mojżesza), że uwolni naród żydowski z niewoli i sprowadzi go do ziemi Izraela. Mimo obaw Mojżesza, Mojżesz i Aharon zostają wysłani do Faraona. Pojawia się siedem pierwszych plag: krew, żaby, wszy, dzikie zwierzęta, choroby zwierzęce, czyraki, grad. Faraon reaguje cały czas w ten sam sposób, czasami się zgadza, a następnie zmienia zdanie.

1. Alija (6,2-13) Bóg odpowiada stanowczo i ostatecznie na pozorną bezcelowość wizyt Mojżesza u Faraona pod koniec poprzedniego tygodnia Paraszy. Ja jestem Bogiem, imię nieznane praojcom. Obiecałem im ziemię Izraela. Usłyszałem wołanie ludu. I pamiętam o przymierzu. Więc powiedzcie ludowi: Ja, Bóg, wyprowadzam ich, ocalam ich, wykupuję ich, przyprowadzam ich do Mnie, przyprowadzam ich do Ziemi. Lud nie słyszy z powodu swoich ciężarów. Bóg każe Mojżeszowi iść do Faraona. On sprzeciwia się: lud mnie nie słyszał, jakże więc wysłucha mnie Faraon?

W tej aliji, Bóg ustanawia najbardziej fundamentalne z żydowskich przekonań: Bezpośrednia interwencja Boga w żydowską historię. Do tej pory znaliśmy Boga jako Tego, który obiecuje Abrahamowi, że otrzyma on ziemię Izraela. Ale jeszcze nie widzieliśmy, by ta obietnica stała się rzeczywistością. Obietnica ziemi nie została spełniona.

Teraz wszystko się zmienia. Zamiast szukać, podglądać za kulisami Boskości, On mówi nam dokładnie, co zamierza zrobić. Teraz po raz pierwszy Bóg ujawnia, w najdrobniejszych szczegółach, co zamierza zrobić. I dzieje się to natychmiast. Mówi Mojżeszowi i ludowi w żywych szczegółach technokoloru dokładnie to, co zamierza zrobić: wyprowadzić ich, ocalić, odkupić, przyprowadzić do Niego, przyprowadzić do Ziemi.

A o samych plagach mówi On, co zamierza zrobić. A potem natychmiast to robi. Dlatego właśnie jest 10 plag. On chce ciągle pokazywać, że kontroluje świat, a więc i historię ludzkości.

I co najważniejsze – On nie karze. On przyciąga do siebie swojego ukochanego, swojego pierworodnego. Powiedział Noemu, że ukarze świat. I tak się stało. Powiedział Abrahamowi, że ukarze Sodomę i Gemorę. I tak zrobił. Ale to nie jest kara. To jest miłość do Jego ludu.

2. Alija (6:14-29) przedstawia nam linię genalogiczną Reuwena, Szimona i Lewiego. W tym narodziny Mojżesza i Aharona. To są ci Aharon i Mojżesz (Mosze), którym Bóg nakazał iść do Faraona. Ci, którzy rozmawiają z Faraonem.

Rodowód Mojżesza wydaje się być podany po to, aby podkreślić, że nie jest on przywódcą z racji pochodzenia. Nie pochodzi on od pierworodnego syna Reuwena. Ani od pierworodnego syna Lewiego. Ani nawet nie jest pierworodnym synem Amrama. Mojżesz nie jest przywódcą na mocy rodowodu.

3. Alija (6:30-7:7) Bóg mówi Moszemu, aby udał się do Faraona. Mosze się sprzeciwia: Język mi się plącze, jak Faraon będzie słuchał? Bóg mówi do Moszego: “Uczynię cię sędzią Faraona, a Aharona twoim rzecznikiem. Zatwardzę serce Faraona. Nie będzie cię słuchał”.

Tutaj zaczynają się szczegóły tego, co się wydarzy. Przy zastosowaniu normalnych środków politycznych, Mosze wie, że nie odniesie sukcesu. On, słaby. Faraon, potężny. Ale powiedziano mu, że on i Faraon są tylko pionkami w ręku Boga.

4 Alija (7:8-8:6) Zaczynają się plagi. Idźcie do Faraona rano, gdy ten idzie nad rzekę. W tym poznasz, że Ja jestem Bogiem. Woda zamieni się w krew. Mosze ostrzega Faraona. Aharon uderza w wodę, a ona zamienia się w krew. Czarownicy Faraona też to potrafią, a zatem Faraon nie słucha. Druga plaga: przyjdź do Faraona i powiedz mu, że Bóg mówi, aby wypuścił lud, aby mu służył. Jeśli nie, żaby wtargną do waszych domów, do łóżek, do pieców, do domów niewolników. Aharon podnosi swoją laskę i żaby wkraczają do domu. Faraon wzywa Moszego i prosi go, aby modlił się o to, by przestały.

Pierwsze 2 plagi, krew i żaby, pochodzą z wody. Woda od razu przywodzi nam na myśl Stworzenie: duch Boga unosił się nad wodami. Woda to początki: w Breszit (Księga Rodzaju), początek świata. Tutaj – początek narodu żydowskiego.

Plagi zaczną się nisko i będą się wznosić. Co jest niżej niż poziom ziemi? Woda, która gromadzi się na niższym gruncie. Pierwsze 2 plagi są z wody. 4 i 5, dzikie zwierzęta i choroby zwierzęce są na ziemi. A 7, 8, 9, grad, rój szarańczy i ciemność są z nieba.

5. Alija (8:7-8:18) Mosze modli się, żaby ustają, Faraon się wycofuje. 3 plaga: Aharon podnosi laskę; wszy wdzierają się na ludzi i zwierzęta. Czarownicy bezskutecznie próbują to naśladować; ale to ręka Boga. Faraon nie słucha. Czwarta plaga: Idź do Faraona rano, kiedy idzie nad rzekę. Powiedz mu: W Egipcie będą dzikie zwierzęta, ale nie w Goszen. Po tym poznasz, że Ja jestem Bogiem pośród tej ziemi”.

Ktokolwiek decydował o tym, gdzie kończy się alija, komentował ten wybór. W naszej paraszy miałoby sens, aby alija kończyła się ładnie i czysto wraz z końcem jednej plagi – w przerwie paragrafu. Ale zarówno ta alija, jak i następna kończą się podobnie: abyście wiedzieli, że Ja jestem Bóg.

Pierwsza, czwarta i siódma plaga zaczynają się od spotkania Moszego z Faraonem nad wodą o poranku. I każda z nich powtarza to samo zdanie: abyście wiedzieli… Pierwsza to: abyście wiedzieli, że jestem Bogiem. W czwartym – abyście wiedzieli, że jestem Bogiem pośród ziemi. I siódmy, abyście wiedzieli, że nie ma nikogo takiego jak Ja.

To są 3 filary żydowskiej wiary. Istnieje Bóg. On jest naszym Bogiem, co oznacza, że jest zaangażowany w świat. I On jest Jeden.

6 Alija (8:19-9:16) Następuje plaga bestii. Faraon zgadza się, aby lud mógł odejść i świętować na pustyni. Mosze modli się o zaprzestanie plagi. Faraon zmienia zdanie. Piąta plaga: Chodź do Faraona, zwierzęta zostaną porażone chorobą, choć nie te z narodu żydowskiego. Faraon sprawdził i zobaczył, że to prawda. Ale zatwardził swoje serce. Szósta plaga: Mosze, rzucił kurz w niebo przed Faraona. Zrobiły się czyraki i bąble na zwierzętach i ludziach. Bóg zatwardził serce Faraona. Siódma plaga: Mosze, idź rano do Faraona. Po tej zarazie poznacie, że nie ma nikogo takiego jak ja.

Plagi 4 i 5, dzikie zwierzęta i choroby zwierzęce atakują tylko Egipcjan, nie atakują w Goszen. Ma to na celu nauczenie, że Bóg jest zaangażowany w działalność człowieka, rozróżniając zło od dobra.

Zamiana wody w krew była atakiem na egipskiego boga; stąd wiecie, że ja jestem Bogiem. Tutaj plaga rozróżnia ludzi, Egipcjan i Żydów, aby nauczać: Ja jestem Bóg działający pośród ziemi. A ostatnie plagi pochodzą z nieba – On kontroluje niebo, moce, kosmos. Nikt oprócz Niego.

7. Alija (9:17-35) Grad spadnie i zabije wszystkich na swojej drodze. Mosze podniósł swą laskę i grad spadł wśród grzmotów, z ogniem. Faraon zawołał Moszego i Aharona: Zgrzeszyłem, Bóg jest sprawiedliwy. Módlcie się, aby to usunąć, a puszczę was wolno. Mosze tak uczynił. Faraon odmówił wysłania ludu.

O ile plagi mają bardzo jasny porządek, o tyle reakcje Faraona już nie. Łagodnieje, pozwalając im odejść, aby świętować. Potem zmienia zdanie. Tutaj zgadza się, że zgrzeszył. Jest to bardzo imponujące przyjęcie odpowiedzialności. Nazwalibyśmy to teszuwa – nawrócenie. On jest skruszony. A potem zmienia zdanie.

Choć ta demonstracja zaangażowania Boga w świat jest bezprecedensowa, człowiek mimo wszystko pozostaje uparty.

Parsza kończy się po 7 plagach. Ostatnie 3 pojawią się w Parszy w przyszłym tygodniu. Dramat wyjścia z Egiptu rozciąga się na 3 parsze: Waera, Bo i Beszalach.

Ta historia jest najbardziej znaną historią w życiu żydowskim. Codziennie wspominana w naszych modlitwach. W Szema. W Birkat Hamazon. Wspominana w Kiduszu. I w sederze. Ponieważ stanowi ona radykalną innowację w wierze religijnej. Bóg jako Stwórca jest podstawowym wierzeniem. Bóg jako Sędzia, nagradzający i karzący, jest podstawowym przekonaniem. Ale koncepcja, że Bóg interweniuje w świat, w kształtowanie ludzkiej historii, w przyciąganie do Niego narodu żydowskiego, aby sprowadzić nas do ziemi Izraela – Bóg historii jest tu wprowadzony. Jesteśmy rozpieszczani w naszych czasach, ponieważ widzimy Boga historii w naszym powrocie do ziemi Izraela. Dla nas jest to oczywiste. Widzimy to na własne oczy. Bóg historii jest nam przedstawiony tutaj, w naszej Parszy.