Mariusz Robert Opa?ko, trzymaj?cy zw?j Tory i Michael Freund przy ?cianie P?aczu w Jerozolimie. Izrael 9 czerwca 2013 roku. Matka Opa?ko powiedzia?a mu umieraj?c, ?e jest ?yd?wk?.
Za kilka miesi?cy Simone Azoubel zrealizuje marzenie ?ycia i przeprowadzi si? z m??em do Izraela.
Azoubel, 56-letnia ?yd?wka z Recife w p??nocnej Brazylii ?wiczy sw?j izraelski slang, przygotowuj?c si? do zrobienia aliji – hebrajskiego s?owa oznaczaj?cego imigracji ?yd?w do Izraela.
Przygotowania s? gor?czkowe, ale Azoubel znajduje czas, by zastanowi? si?, jak wiele z jej obecnej to?samo?ci zawdzi?cza babci. To mianowicie, po dziesi?cioleciach oboj?tno?ci i tradycji prze?ladowa?, wyznanie umieraj?cej starszej kobiety dotycz?ce jej w?asnego ?ydowskiego pochodzenia sprawi?y, ?e Azoubel w?a?nie si? pakuje.
?Moja babka ze strony matki, Raquel, powiedzia?a mi, ?e chce zosta? pochowana wraz ze swoim ludem, a nie blisko swojego nie?ydowskiego m??a i ?e nie chce kwiat?w na nagrobku? – powiedzia? Azoubel, przypominaj?c sobie rok 1999.
Ta niezwyk?a pro?ba postawi?a Simone, wychowan? w chrze?cija?stwie, na drodze po??czenia si? z judaizmem i doprowadzi?a j? i kilku innych cz?onk?w rodziny do przynale?no?ci do kurcz?cej si? spo?eczno?ci ?ydowskiej w Recife.
To, ?e Raquel, potomkini sefardyjskich ?yd?w, kt?rzy uciekli z hiszpa?skiej inkwizycji do Turcji, a nast?pnie przenie?li si? do Brazylii, powr?ci?a do judaizmu nie jest wyj?tkowe.
Podobne wydarzenia, do tych kt?re spotka?y Raquel, ukszta?towa?y niezliczone ilo?ci ludzi, kt?rzy identyfikuj? si? jako ?ydzi w miejscach w kt?rych takie pochodzenie by?o niebezpieczne.
Holenderski naczelny rabin Binyomin Jacobs, pedagog i doradca ds. Zdrowia psychicznego, powiedzia?, ?e rozmawia? z wieloma osobami, kt?re prze?y?y Holokaust i kt?re ujawni?y swoje ?ydowskie pochodzenie, gdy zbli?a?y si? do ostatnich dni.
Dla niekt?rych z tych, kt?rzy s? na ?o?u ?mierci, potrzeba ponownego po??czenia si? z judaizmem jest wewn?trzna, nap?dzana przez ich w?asne poczucie przynale?no?ci.
?Zbli?aj?ca si? ?mier? sprawia, ?e ??cz?owiek skupia si? na tym, co jest dla niego naprawd? wa?ne, co cz?sto jest ich to?samo?ci?? – powiedzia? Jacobs. I podczas gdy umieranie jest ?przera?aj?ce dla wielu ludzi, a jednocze?nie jest tak?e uwolnieniem od innych l?k?w, kt?re nie mog? ju? zrani?? – powiedzia?.
Jeden holenderski ocala?y z Holokaustu, kt?ry zmar? w 2014 r., doda? ?Cohen? do swojego nazwiska na kr?tko przed ?mierci?. ?To by?a bomba dla jego nie?ydowskiej ?ony i dzieci? – powiedzia? Jacobs. Ocala?y przyzna?, ?e przez lata ukrywa? swoj? ?ydowsk? to?samo??, aby chroni? najbli?szych.
Dla innych, kt?rzy decyduj? si? umieraj?c wyzna? prawd? o ?ydowskim pochodzeniu motywacja jest zakorzeniona w pragnieniu uwolnienia si? od ci??aru niesienia tajemnicy lub poprowadzenia potomk?w z powrotem do kr?gu judaizmu.
Mariusz Robert Opa?ko, 70-letni prawnik z Krakowa, jest tak?e kohenem, potomkiem kasty kap?a?skiej, cho? odkry? j? dopiero 20 lat temu. W 1999 roku, w szpitalu na kilka dni przed w?asn? ?mierci?, jego matka Halina powiedzia?a mu, ?e ona i jego ojciec byli oboje ocala?ymi z Holokaustu, kt?rych rodziny zosta?y prawie zniszczone. Ujawni?a, ?e ??jego ojciec jest kohenem, a ich prawdziwym imieniem jest Lederman.
W wywiadzie dla izraelskiej gazety Makor Rishon Opa?ko przypomnia? jej s?owa: ?Jestem ?yd?wk? i ty te?. Je?li chcesz by? ?ydem, b?d? ?ydem. Je?li nie, to nie. Bycie ?ydem w Polsce jest bardzo trudne. ?
D?ugo przed ?mierci? poprosi?a swojego brata, r?wnie? ocala?ego z Holokaustu, by je?eli sama z jaki? powod?w nie da rady on przekaza? prawd? siostrze?cowi.
Odkrycie mia?o tak wielki wp?yw na Opa?ko, ?e zacz?? praktykowa? judaizm. W 2013 r. Shavei Israel, organizacja z siedzib? w Jerozolimie, po?wi?cona pomocy ?ydom takim jak Opa?ko, zorganizowa?a mu sp??nion? bar micwe przy ?cianie P?aczu.
?Najpierw poprosi?a mnie, ?ebym usiad?, a potem powiedzia?a mi, kim jestem? – wspomina?, susz?c ?zy podniecenia, w wywiadzie dla Shavei Israel po ceremonii. Opa?ko uczestniczy? w kursie judaizmu zorganizowanym przez Shavei Israel.
To, co pozosta?o z polskiego ?ydostwa, mo?e dzi? kwitn??, chocia? ?ydzi cierpieli w Polsce prze?ladowania nawet po Holokau?cie, pod rz?dami komunist?w. Ojciec Mariusza zosta? zwolniony z pracy w 1956 r., by? mo?e dlatego, ?e by? znany jako ?yd.
Dopiero po wyznaniach Haliny Mariusz – kt?ry przyj?? ?ydowskie imi? Moshe – zacz?? sk?ada? r??ne fragmenty z historii swojej rodziny.
Przypomnia? sobie, ?e kiedy by? dzieckiem, dw?ch wujk?w co roku odwiedza?o ich dom w grudniu i rozmawia?o z rodzicami po niemiecku podczas kolacji przy ?wiecach. Dopiero z perspektywy czasu zda? sobie spraw?, ?e wizyty by?y wsp?lnym obchodzeniem ?wi?ta Chanuka, a j?zykiem m?wionym by? j?zyk jidysz.
Ale to, co matka Mariusza powiedzia?a mu p??niej, by?o jeszcze bardziej zdumiewaj?cym odkryciem: jego ?ona, Maria, by?a tak?e ?yd?wk? i r?wnie? nie mia?a ?wiadomo?ci swojego pochodzenia. Maria, kt?ra zmar?a w 2003 r., zaraz po opowie?ciach swojej te?ciowej potwierdzi?a doniesienia u swojej rodziny. Maria i Mariusz maj? syna Radka, kt?ry zosta? obrzezany, gdy mia? 25 lat, zaraz po tym jak si? dowiedzia?, ?e i jego ojciec i matka s? ?ydami przez co i on jest ?ydem.
?Jestem bardzo podekscytowany z powodu tego, jak przez ca?e ?ycie rodzice bali si? mi powiedzie?, kim s?? – powiedzia? Opa?ko na ceremonii bar micwa, kt?ra by?a tak?e jego pierwsz? wizyt? w Izraelu.
Wyjawienie sekret?w rodzinnych cz?sto towarzyszy ?mierci. Mo?e dlatego, ?e umieraj?cy nie chce by? ostatnim ogniwem w judaizmie? – powiedzia? Michael Freund, za?o?yciel Shavei Israel.
?Ko?cowe s?owa mog? s?u?y? jako rodzaj ostatniej woli i testamentu i mog?
powodowa? g??bokie zmiany w ?yciu potomk?w zmar?ego? – powiedzia? Freund. Jego grupa wsp??pracowa?a z dziesi?tkami ludzi, w wi?kszo?ci z Europy Wschodniej, kt?rzy dowiedzieli si? o swoim pochodzeniu od umieraj?cego rodzica lub dziadka.
Mimo to Freund widzia? wiele przypadk?w, w kt?rych tylko niekt?rzy potomkowie s? poruszeni wyznaniami krewnych podczas gdy ich rodze?stwo pozostaje oboj?tne. Freund podkre?la to, jak wyznania na ?o?u ?mierci s? dla potomk?w tylko pocz?tkiem podr??y, kt?rej trajektoria zale?y od indywidualnych okoliczno?ci – w tym od tego, jak inni ?ydzi reaguj? na to odkrycie.
?Nawet po Holokau?cie i dziesi?cioleciach represji komunistycznych ?ydowska iskra odmawia ?mierci? – powiedzia? Freund. ?Dzielenie si? takimi odkryciami i wyj?cie na ?wiat mo?e by? onie?mielaj?ce w czasach, gdy wzrasta antysemityzm. Naszym zadaniem jest wyci?gn?? r?k? i pomocn? d?o?. ?