Zmiany s? nieuniknione. To co by?o norm? 3000 lat temu, dzisiaj mo?e by? uznane za niemoralne. W rzeczywisto?ci nawet w ci?gu ostatnich 100 lat zaobserwowali?my wielk? zmian? nie tylko w technologii i poziomie ?ycia, ale tak?e w obyczajach i warto?ciach spo?ecznych.
Jak judaizm radzi sobie z ci?gle zmieniaj?cym si? ?wiatem, a jednocze?nie dba o przestrzeganie ponadczasowych instrukcji nadanych przez Boga przed tysi?cami lat? Odpowied? brzmi: bardzo ostro?nie!
Jak w przypadku wszystkich zagadnie? zwi?zanych z judaizmem, podej?cie i stosunek do zmiany musi by? zbadane, przeanalizowane i przetworzone przez wielkie umys?y danego pokolenia.
Zbyt powolnie nast?puj?ce zmiany mog? spowodowa?, ?e judaizm stanie si? skamienia??, archaiczn? i zacofan? religi?, kt?ra nigdy nie przem?wi do nowego pokolenia. Zbyt wiele zmian i zbyt szybko nast?puj?cych, grozi roz?amem i schizmami pomi?dzy nurtami judaizmu, a ostatecznie do zerwania z religi? i utworzenia nowej. Oba te zjawiska pokaza?y w poprzednich pokoleniach, ?e s? zagro?eniem dla normatywnego judaizmu.
Drobne sekty, kt?re zdecydowa?y si? odrzuci? du?e po?acie Tory, twierdz?c, ?e s? ?przestarza?e, sprawi?y, ?e w ich wydaniu tradycja znikn??a i ostatecznie sami znikn?li z ?ydowskiego krajobrazu.
Tylko dzi?ki uwa?nemu i wywa?onemu posuni?ciu mo?na z wielk? odpowiedzialno?ci? zmieni? lub zaktualizowa? biblijn? ide?, gdy sprawa kt?r? ona dotyczy?a z czasem nabra?a innego kszta?tu.
Istnieje kilka przyk?ad?w wielkich osobisto?ci, kt?re by?y gotowe do odwa?nych ruch?w w celu uratowania samego systemu. Niemo?no?? dostrze?enia, ?e ??prawo nawet wynikaj?ce z Tory, wywo?uje u ludzi negatywne reakcje, grozi?o zamkni?ciem ca?ego biblijnego systemu opieki spo?ecznej, o kt?rym czytamy w Paraszy Ekew.
Tora nakazuje, aby co siedem lat nie tylko ziemia Izraela mog?a odpocz?? od pracy oraz skutk?w bycia posiadan? (szmita), ale tak?e dotyczy to zad?u?onych ?yd?w wobec innych ?yd?w.
Prawo o anulowaniu d?ug?w zwane ?Szemitat Kesafim? powsta?o w za?o?eniu, ?e po?yczki w spo?eczno?ci ?ydowskiej by?y nieod??cznym sk?adnikiem ?hesed? (?yczliwo?ci, dobroci). Wobec tego skoro po?yczkobiorca nie by? w stanie wyp?aci? si? przed si?dmym rokiem, Tora nakaza?a, aby po?yczka sta?a si? darem. By?o to normatywne i przyj?te przez setki lat prawa biblijnego w czasach ?wi?tynnych.
Jednak w ostatnim stuleciu przed zniszczeniem drugiej ?wi?tyni Hillel Starszy (jeden z najwa?niejszych przyw?dc?w religijnych) dostrzeg? zmian? w naturze spo?ecze?stwa: bogaci ludzie przestali po?ycza? pieni?dze w obawie, ?e utrac? swoj? inwestycj? z powodu si?dmego roku i praw szmity.
Hillel znalaz? rozwi?zanie, kt?re poradzi?o sobie z biblijnym przykazaniem i jednocze?nie pozwoli?o na kontynuowanie udzielania po?yczek nawet w si?dmym roku Tory czyli roku Szmity. To halachiczne rozwi?zanie nazwano ?prozbul?. Ten odwa?ny akt zosta? nazwany przez Mishn? nie inaczej ni? tikun olam, czyli ?naprawieniem ?wiata?.
Gdzie Hillel odnalaz? w Torze ?r?d?o zmiany bezpo?redniej woli Boga? Czy to nie jest najwi?ksze niepos?usze?stwo woli Boga, by obali? micw? i zmieni? jej natur?? Wierz?, ?e odpowied? brzmi nast?puj?co: Hillel nie przeciwstawia? si? Bogu, ale wr?cz przeciwnie, czyni? tikun olam czyli ?naprawia? ?wiat?. U?wi?ca? Boga, znajduj?c spos?b, by czci? Tor?, a jednocze?nie przystosowa? si? do zmieniaj?cych si? obyczaj?w spo?ecznych.
Wierz?, ?e Hillel znalaz? ?r?d?o w paraszy szoftim. Tam Tora wydaje si? zaprzecza? samej sobie. W Dwarim 16:22 stwierdza? Nie wzno?cie kamiennego pomnika, kt?rego wasz B?g nienawidzi.
Wydaje si? to do?? oczywiste, dop?ki nie przypomnimy sobie, ?e Jakub zbudowa? nie jedn?, lecz cztery macewy – pomniki! By?y to macewy za ?ycia i B?g to tam (Bereszit 31:13) pochwali? to! No wi?c w ko?cu jak to jest? Czy macewa jest ukochanym symbolem upami?tnienia wydarzenia, czy te? jest znienawidzona w oczach Boga?
Raszi, komentuj?c ten werset, wyja?nia: ?T? [macew?] B?g nienawidzi, poniewa? sta?a si? prawem i zwyczajem dla Kananejczyk?w. I chocia? by?a ukochanym [symbolem] w czasach przodk?w, jednak p??niej sta?a si? przedmiotem ba?wochwalstwa ?.
W pewnym momencie historii biblijnej macewa by?a pi?knym symbolem upami?tniaj?cym wa?ne spotkanie lub przymierze. Jednak?e gdy natura tego obiektu zmieni?a si? z powodu wypaczenia przez spo?ecze?stwo, kt?re je sprofanowa?o, B?g znienawidzi? ten obiekt.
Hillel zrozumia?, ?e czasami zmiany maj? drastyczny wp?yw na przedmiot lub ide?; w takich przypadkach odwa?nie znajdowa? spos?b na naprawienie dysonansu.
W naszym ci?gle zmieniaj?cym si? ?wiecie, gdy raptem w ci?gu jednego stulecia wydaje si? odmienne od tego, co by?o poprzednio, konieczne jest, aby nasi rabiniczni przyw?dcy podali kierunek, w kt?rym znajdzie si? r?wnowaga mi?dzy utrzymywaniem ?wi?to?ci Tory, podtrzymywaniem m?dro?ci rabinicznej przekazywanej z pokolenia na pokolenie i jednocze?nie miejsce i spos?b na dostosowanie si? do nowych reali?w we wsp??czesnym ?wiecie. Anga?uj?cy si? w to przedsi?wzi?cie b?d? pod??a? ?wi?tymi ?ladami Hillela Starszego i prawdziwie ?naprawia? ?wiat?.